 |
Date of Birth |
1864-06-15 | |||
| Place of Birth | Tambow (Russia) | ||||
| Date of Death | 1910-05-25 | ||||
| Place of Death | Kraków | ||||
| Pseudonym and cryptonym | F.M.; Faustyna M.; Justyna Morzycka; M.; Zora | ||||
| Familiar ties | Mother - Maria Obuchowska-Morzycka | ||||
| VIAF ID | 43885961 | ||||
|
Public Domain: |
Faustyna Morzycka was a writer, educational activist, Polish language teacher, and popularizer of education in the fields of local history, general history and literature. Frequently called Siłaczka or Nałęczowska Siłaczka, people often wrote and talked about her in relation to Stefan Żeromski’s literary activity in Nałęczów during the years 1890-1892 and 1905-1908. She was most likely an inspiration for him, and most likely the inspiration for the female protagonist in his novel.
Morzycka was born in a government prison in the city of Tambów on June 15th, 1864. Her father was Julian Morzycki (1825-1898), a participant in the 1863 uprising in Wołyn who was arrested by the Russian military police and sentenced by the court to twenty years of hard labor in the Usolsky district in the Irkutsk Oblast, Siberia. Her mother, Maria, descending from the Obuchowska family, voluntarily traveled with her husband to Siberia.
Morzycka studied with mistress Henryka Czarnocka, student of Narcyza Żmichowska, in a private girls’ school. She studied diligently and attended secret classes in the underground schools. Influenced by her incredible teachers, she became immensely interested in literature and socio-cultural topics. In 1882, she completed her schooling and finished her exams, becoming a teacher and being able to teach privately. With the help of her older sister Róża, she gained entrance into Warsaw youth conspiracy circles and began co-teaching in a half-legal educational operation with her sister Róża and her husband Mieczysław Brzeziński. In 1882, the secret Koło Oświaty Ludowej (People’s Education Club) came into being, of which she was a member; and the independent Kobiece Koło Oświaty Ludowej (People’s Education Club for Women) also arose, which she and others established. The later years of her life and pedagogical work tied Morzycka to Nałęczów, Paulinów, and Warsaw again. She became close with Nałęczów in her earlier years as a pupil of doctor Fortunat Nowicki, she returned later in 1897 after the death of her father, and then finally in 1906 when she lived there with her mother and widowed sister. Aside from her vast teaching involvement, she also occupied herself with political conspiracy work. She belonged to Polski Związek Ludowy (Polish People’s Union), sympathized with the Polska Partia Socjalistyczna (Polish Socialist Party), and was a member of the Nałęczowski enterprise Światło. Secret underground education meetings were carried out in her apartment, and conspirators and prison escapees from Lublin frequently paid visits. For this, she was arrested and put in jail, but did not stay for long. Her worried mother paid the expensive bail, and she was subsequently released from prison. Morzycka left and moved to Kraków, where she got a job at Uniwersytet Ludowy im. Adama Mickiewicza (Adam Mickiewicz People’s University). She organized and conducted lectures, took part in various charity parties, but was always missing Nałęczów. On May 25th, 1910 she committed suicide by poisoning herself. She was buried in the Rakowiec cemetery in Warsaw.
Morzycka, as a writer for the people, wrote about outstanding writers such as Józef Ignacy Kraszewski, Bolesław Prus, Tomasz Teodor Jeż and Eliza Orzeszkowa, while also publishing adaptations and summaries of specific books such as Stara baśń (The Old Folk Tale), Placówka (Outpost), and W zimowy wieczór (On A Winter Evening). In a straightforward and approachable manner of writing, she wrote volumes of poetry which familiarized readers with history, customs, and geographical conditions in different countries such as: Z dalekiej północy. Norwegia, Szwecja, Dania, Islandia i Laponia (From The Far North. Norway, Sweden, Denmark, Iceland and Lapland, 1896 & 1907); Szwajcaria, jej przyroda i mieszkańcy (Switzerland, Its Nature And Citizens, 1901); Francja i jej mieszkańcy (France And Its Citizens, 1903); Belgia (Belgium, 1907); Holandia (Netherlands, 1907); Grecja (Greece, 1910); and others. She also published a popular biography of the famous figures Jan Zamoyski, Wincenty Pol, Juliusz Słowacki, Ignacy Krasicki; and an anthology of Polish poetry and stories, one of which, which was co-written with Cecylia Niewiadomska entitled Z różnych chwil. Opowiadania dziejowe (From Various Moments. Historical Accounts, 1901). She also tried to be active in the writers’ sphere, but without much artistic success or luck. She released, among others: Powrotne fale: dziewięć strof powieściowych z życia współczesnego (Another Wave: Nine Story Stanzas from Contemporary Life, 1906); Drogami życia: powieść współczesna (On The Roads of Life: Contemporary Novel, 1903); and Z dnia wczorajszego (From Yesterday, 1907). The events of these stories take place in the late 19th century. Moreover, she published the following scenic works for children: Pod nową gwiazdą: utwory sceniczne dla dzieci i młodzieży (Under A New Star: Scenic Works for Children And Youth, 1911). Conclusively, with regards to her education, knowledge and upbringing, she published her own articles in many presses and magazines, including: Głos (The Voice), Przegląd Pedagogiczny (An Education Overview), Ogniwo (Link), and Zorza (Aurora).
In memorial of Faustyna Morzycka’s activism and contribution, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Nałęczowie (The Municipal Public Library in Nałęczów) acquired her name in the title of the bookstore: “As of today, May 20th, 1980, with the help of The Certification of Title Endowment through the voivode of Lublin, the library will hereby be called: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna im. Faustyny Morzyckiej w Nałęczowie (The Faustyna Morzycka Municipal Public Library of Nałęczów)”.
WORKS
Belgja Warszawa, skł. gł. w "Księgarni Polskiej"1907.
Cudowna historya Joanny Dark, świątobliwej dziewicy francuskiej. Warszawa, Księgarnia Polska,1902, [1917].
Drogami życia : powieść współczesna. Lwów, "Słowo Polskie", 1903.
Dzwon na wysokiej wieży: nowelki i baśnie oryginalne i tłómaczone. Warszawa,"Księg. Polska",1911.
Grecja Warszawa, skł. gł. w Księgarni Polskiej,1910.
Francja i jej mieszkańcy .Warszawa, skł. gł. w Księgarni Polskiej, 1903.
Holandja , Warszawa,skł. gł. w Księgarni Polskiej, 1907.
Ignacy Krasicki biskup warmiński : jego bajki i inne pisma dla młodzieży, Warszawa, [s.n.], 1899.
Jan Zamojski : wielki kanclerz i hetman koronny : życiorys, Łodź, [s.n.],1898.
Juljusz Słowacki ,Warszawa,skł. gł. "Księgarnia Polska", 1901.
Pamięci Bolesławity, "Diabeł (Kraków)", 1887, nr 9.
Pieśniarz : zbiór wierszy, pieśni i gawęd. 1 ,Warszawa, [s.n.]1898, 1906.
Pod nową gwiazdą : zbiór komedyjek dla dzieci i młodzieży, Warszawa, skł. gł. Księg. Polska,1911.
Powrotne fale : dziewięć strof powieściowych z życia współczesnego , Warszawa,Gebethner i Wolff, 1906.
Szwajcarja, jej przyroda i mieszkańcy : szkic geograficzno - etnograficzny ,Warszawa, Księgarnia Polska, 1901.
Wielki charakter czyli życie Beniamina Franklina ,Warszawa, A. Rzążewska, 1896.
Wincenty Pol : życiorys ,Warszawa, Spółka Nakładowa Tanich Wydawnictw, 1899.
Z dalekiej Północy : Norwegja, Szwecja, Danja, Islandja i Laponja,Warszawa,Skład Główny w księgarni M. A. Wizbeka, 1907.
Z dnia wczorajszego : powieść. Cz. 1., Warszawa, [s.n.], 1907.
Z dnia wczorajszego : powieść. Cz. 2., Warszawa, [s.n.], 1907.
Z różnych chwil : opowiadania dziejowe , współaut. C. Niewiadomska. Petersburg, K. Grendyszyński,1901.
STUDY
Bez rodziny : według powieści Hectora Malota, Wyd. 2., Warszawa, [s.n.], 1902., Wyd. 4., Warszawa, skł. główny w "Księgarni Ludowej", 1918., Wyd. 5., Warszawa, Wydaw. "Oświata" Tow. N. S. W., 1922., Wyd. 6., Warszawa, "Nasza Księg.", 1927.
Czarny kapitan czyli wyzwolenie z niewoli : opowiadanie. Warszawa, 1901
Dla rodziny z powieści H. Malota, przer. dla młodzieży, Wyd. 2, Warszawa, Oświata Tow. N.S.W., 1904., Wyd. 3., Warszawa, "Nasza Księg.", 1927.
Dzieło jednego życia: podług książki murzyna Buckera Waszingtona, Warszawa, [s.n.], 1918.
Kuźma Jeż : opowiadanie z dawnych czasów z powieści T. T. Jeża: “Historya o pra - pra - dziadku” z upoważnienia aut. skróciła Faustyna Morzycka, Warszawa, [s.n.], 1886., Wyd. 2., Warszawa, skł. gł. Księg. M. Wizbeka, 1897.
Maraton., Kornel Ujejski, Wyd. 2., Warszawa, Chłopska Spółdzielnia Wydawnicza, 1947.
O ojcowiznę, czyli jak sobie jeden chłop z Niemcami poradził: z powieści Bolesława Prusa p. t. "Placówka", skróciła z upoważnienia aut. Faustyna Morzycka, Warszawa, 1889. Wyd. 3,. Warszawa, [s.n.], 1900. Wyd. 4., Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1906., Wyd. 5., Warszawa, "Księgarnia Polska" Tow. Polskiej Macierzy Szkolnej, 1922.
Pójdźcie o dziatki! : zbiorek wierszy Adama Mickiewicza dla dzieci i młodzieży, Warszawa, [s.n.], 1899. Wyd. 2, Warszawa, [s.n.], 1906.
Przygody Jakóba : z powieści Alfonsa Daudet'a, przyswoiła Faustyna Morzycka, Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1903., Wyd. 2, Warszawa, skład główny w "Księgarni Ludowej". 1917., Wyd. 3, Warszawa Książnica Polska Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych), 1922. .
Przygody Robinsona, skróciła F. M., Warszawa, [s.n.], 1891., Wyd. 2, Warszawa, [s.n.],1907.
Rycerz chrześcijański : przez Z. M.[Jeż T. T.], skróciła F. M., Warszawa,skł. gł. Centnerszwer, 1899.
Sen Józia : z powieści Z. Urbanowskiej "Gucio zaczarowany", przer. F. M., Warszawa, [s.n.], 1891., Wyd. 2. , Warszawa, [s.n.], 1904., Wyd. 3., Warszawa, [s.n.], 1918.
Stara baśń : opowiadanie z dawnych czasów. J. I. Kraszewski, przerobiła F. M., Warszawa, [s.n.],1886, 1889.
Stara baśń: opowiadanie z dawnych czasów, z powieści J. I. Kraszewskiego, Wyd. 3, przer. F. M., Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1903.
W zimowy wieczór : opowiadanie Elizy Orzeszkowej, Wyd. 6, skróciła F. Morzycka, Warszawa, "Księgarnia Polska" Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej,1927.
BIBLIOGRAPHY
Borkowska G., Alienated women : a study on Polish women's fiction, 1845-1918, Budapest, Central European University Press, 2001.
Brzeziński M., Śp. Faustyna Morzycka., "Przewodnik Oświatowy (Kraków)", 1910, nr 7-9, 283-285.
Brzeziński M., Ś.p. Faustyna Morzycka, „Zorza”, 1910, nr 22, s. 339-340.
Dębska K., Polskie tłumaczki literackie XIX wieku, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2023.
Faustyna Morzycka 1864–1910, [In:] Kurtyna Kobiet, Kraków, [2023], s. 80.
Flach J., Na nową szkołę, „Przegląd Polski”, 1907/1908, T. 1, z. 1, s. 116-120.
Gajda A., Kobieta jako popularyzatorka nauki i wiedzy. Obraz piśmiennictwa kobiecego z przełomu XIX i XX wieku na podstawie „katalogów rozumowanych”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, 2021, T. 55, s. 137–150. DOI: 10.18778/0208-6077.55.08
Jabłońska K., Płomień na wietrze : (opowieść o Faustynie Morzyckiej), Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1964.
Kacprzak M. M., Dzieła Adama Mickiewicza w książce dla dzieci i młodzieży do 1918 r. Inicjatorzy przedsięwzięć wydawniczych – wydawcy – wydawnictwa – drukarze w trosce o oświatę i kulturę polską pod zaborami , [In:] red. I. Michalska, G. Michalski, Oświatowe i edukacyjne aspekty działalności wydawniczej w XIX i początkach XX wieku,, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 73-100. DOI: 10.18778/8088-112-9.06
Kacprzak M. M., Morzycka Faustyna (1864–1910), [In:] Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny T. 2: L–Ż, red. nauk. A. Bołdyrew, A. Wałęga, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023, s. 132-134. DOI: 10.18778/8331-332-0
Kempa A., Bohaterki. "Tygiel Kultury", 2002, nr 7/9, s. 16-20.
Kiepurska H., Morzycka Faustyna. [In:] Polski słownik biograficzny T. 22, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977, s. 29-31.
Kłak T., W krajobrazie Nałęczowa. Nałęczów, 2005.
Kołodziej P., Raport z oblężonego świata, „Polonistyka. Innowacje”, 2020, nr 12, s. 109–140. DOI: 10.14746/pi.2020.12.7
Krzywobłocka B., Nauczycielka z Nałęczowa, [In:] Biografie nietypowe, Warszawa, Książka i Wiedza, 1969, s.
Kulikowska M., Faustyna Morzycka (Wspomnienie pośmiertne),"Na Ziemi Naszej ": dodatek literacko-naukowy „Kurjera Lwowskiego”, 1910, nr 12, s. 89.
Lada W., Siłaczka rzuca bomby, "Dziennik Gazeta Prawna", 2020, nr 118, s. A26-A27.
Miezian M., "Siłaczka" Żeromskiego została pochowana na cmentarzu w Krakowie, „Gazeta Krakowska”, 2019, nr 185 (9 VIII), dod. Kocham Kraków, s. 5.
Miezian M., "Siłaczka" Żeromskiego została pochowana w Krakowie, „Nasza Historia”, 2015, nr 3, s. 14-15.
Mironowicz-Panek M., Działalność Lubelskiego Towarzystwa Oświatowego ‘Światło’, [In:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie III : panie z dworów i pałaców, T. 2, red. H. Łaszkiewicz, Lublin, Wydawnictwo Werset, 2007, s. [353]-365.
Nagórska W., Faustyna Morzycka (1864–1910), „Niepodległość ”, 1931, t. 4, z. 1(7), wyd. II, 1933; s. 106-117.
Okraska R., Siłaczka niezmyślona, "Tygodnik Powszechny", 2019, nr 24, s. 56-59.
Paletschek S., Pietrow-Ennker B., Women’s Emancipation Movements in the Nineteenth Century : A European Perspective. Stanford University Press, 2004.
Paprocka N., Faustyna Morzycka : traduire pour la jeunesse en Pologne au tournant des XIXe et Xxe siècles, „Atelier de Traduction”, 2015, Nº 23, pp. 193-205.
Piasecka W., Faustynka, Kijewo Królewskie, Wydawnictwo Niko, 2018.
Piasecka W., Zasłużyć na fiołki : baśń biograficzna o Faustynie Morzyckiej, Elbląg, Wydawnictwo Drozd, [2007].
Rudaś-Grodzka M., Cela jako własny pokój. Relacje więźniarek politycznych z XIX i początku XX wieku, "Wiek XIX", 2015, nr 8, s. 1-18.
Rudaś-Grodzka M., Powstańcy styczniowi i ich córki terrorystki. [In:] Rok 1863 : narodziny nowej Polski, Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN, 2016, s. 168-195.
Sadlik M., Drogami życia i twórczości Faustyny Morzyckiej – "Siłaczki". [In:] Literatura niewyczerpana : w kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914, red. K. Fiołek, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2014, s. 215-224.
Siłaczka. Warszawa, 9 października 1909 roku, [W:] Górski R., Polscy zamachowcy – droga do wolności, Kraków : Wydawnictwo Egis Libron 2008.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż : nazwiska, red. E. Jankowski. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,1996, s. 466.
Sołdek J. M., Faustyna Morzycka : siłaczka Żeromskiego, Nałęczów, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna im. Faustyny Morzyckiej, 2010.
Sołtysik M., Mroczna strona nadwrażliwości, "Palestra" R. 57, nr 1/2 (2012), s. 226-233.
Trzcińska D., Faustyna Morzycka (1864-1910), "Oświata Dorosłych", 1962, nr 1, s.52-53.
Walęciuk-Dejneka B., "Oświecać lud, szerzyć kulturę, budzić zakrzepłe serca..." : Faustyna Morzycka - samotna siłaczka. [In:] Siła samotności : zjawisko kobiecej samotności w kulturze i edukacji, red. J. Posłuszna, Kraków, Wydawnictwo Aureus, 2015, s. 65-74.
Widzińska M., Faustyna Morzycka. Palące pragnienie czynu, [In:] Krakowski szlak kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, T. 3, red. E. Furgał, Kraków, 2011, s. 221–232.
Zalech K., Faustyna Morzycka, „Gazeta Nałęczowska”, 2007, nr 8, s. 17.
Żarnecka Z.: Działalność oświatowa Faustyny Morzyckiej na tle epoki 1864-1910. Warszawa, 1948.
Author biography: Beata Walęciuk-Dejneka
 |
 |
| Członkowie Lubelskiego Towarzystwa Szerzenia Oświaty "Światło" z Nałęczowa 1906 Sitters - Faustyna Morzycka, first on the left |
Ludwik Krzywicki w otoczeniu rodziny i znajomych na wsi przed domem 1905 Standers - Faustyna Morzycka, second from right |
