Łuskina Ewa

	Data urodzenia				1879-09-10
	Miejsce urodzenia				Kraków
	Data śmierci				1942-10-03
	Miejsce śmierci				Kraków
	Pseudonimy i kryptonimy				E.; E.Ł.; Ewa Ł.; Ł.
	Powiązania				ID: psb.16260.1
	VIAF ID				84430422
Z: Bury A., Ewa Łuskina - zapomniana literatka. Kraków [Magazyn], 1989, nr 2, s. 55.

Polska pisarka i publicystka, której lata najbardziej wzmożonej aktywności literackiej przypadają na okres Młodej Polski. Była córką Włodzimierza Łuskiny i Wiktorii Eufemii z Greków.
Dzieciństwo Łuskiny upłynęło w czasie fascynacji jej ojca malarstwem historycznym. Włodzimierz Łuskina, po krótkim pobycie we Francji, uznany za szpiega, wraca do Polski. W 1894 roku umiera na gruźlicę, pozostawiając córkę i żonę praktycznie bez środków do życia.Łuskina otrzymała jedynie klasztorne wykształcenie. Nigdy nie uczęszczała do innej szkoły, nie przekroczyła też progu otwierającego się wówczas dla kobiet Uniwersytetu. Wszystko, co stworzy, będzie owocem jej samodzielnego zdobywania wiedzy. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych Łuskina podejmuje pracę w Krakowskim Towarzystwie Rolniczym, często wykonując również prace zlecone przez sekretariat ekonomisty oraz prawnika, Rogera Battagli.
Ewa Łuskina literacko zadebiutowała w 1898 roku w konkursie na nowelę ogłoszonym przez krakowskie „Życie”. Jej utwór Z obłąkań, podpisany pseudonimem Włodzimierz van Roy, otrzymał II nagrodę. Jeszcze w tym samym roku Łuskina publikuje (również w „Życiu”) opowiadania Refleks, W kręgu domowej lampy i inne – w równym stopniu podejmujące motyw miłości i jej niszczącą siłę skoncentrowaną w kobiecie-demonie.
W niemal wszystkich utworach Ewy Łuskiny miłość łączyła się zazwyczaj ze śmiercią, natomiast bohaterami byli często artyści, którzy ulegali niszczycielskiej sile sztuki. Tak rzecz ma się chociażby w jej pierwszym zbiorze nowel Chińskim tuszem (wydanym w Krakowie w 1906 roku). Z kolei opublikowany w tym samym roku Viraginitas. Romans stylizowany (przychylnie przyjęty przez krytykę), stanowił serię nowel, które obrazowały walkę płci na przestrzeni wieków. Predylekcja do ukazywania sytuacji bardzo wyszukanych, nierzadko graniczących z psychopatologią, a także do rozległych opisów przepychu architektury, drogocennych kamieni, pięknych ciał, bujnej roślinności, zdaje się sprawiać, że Viraginitas stanowi intrygujący przykład literatury dekadenckiej w wersji kobiecej. Łuskina, zachęcona odniesionym sukcesem, kontynuowała analogiczny rodzaj twórczości, na przykład na łamach „Życia”, „Nowej Reformy”, „Nowego Słowa”, „Chimery” czy „Krytyki”. Z kolei napisana wspólnie z aktorem Leonem Stępowskim sztuka patriotyczna Szopen – nie zyskała wśród krytyki większego zainteresowania. Artystka dopisała również piątą część powieści swojego ojca zatytułowaną Wielki Rok.
Charakter twórczości Łuskiny sytuuje ją głównie w kręgu tradycji młodopolskiej. Niemal w każdym z jej utworów można zauważyć elementy wyobraźni literackiej, wyraźnie przynależące do wskazanego okresu w historii literatury polskiej. Właściwym ówczesnej atmosferze było również połączenie nietzscheanizmu z fascynacją filozofią indyjską, co znalazło swój wyraz w mesjanistyczno-mistycznym eseju – Genezis z ducha Ariów („Lamus” 1911).
W kręgu zainteresowań Łuskiny znalazła się również publicystka. W rozmaitych pismach publikowała między innymi portrety polskich artystów jej współczesnych, wiele pisała również o sztuce stosowanej (szkic W obronie piękności kraju, 1910). Po 1930 roku wszelka twórczość spod pióra Łuskiny pojawiać się zaczęła w druku rzadko. Pisarka opanowana melancholią po śmierci swojej ukochanej matki w 1930 roku, wykonywała zarobkowo ekspertyzy grafologiczne na potrzeby sądów krakowskich. Z kolei tuż po wybuchu drugiej wojny światowej, artystka zamieszkała w przytułku dla starców w Krakowie, gdzie zmarła 3 października 1942 roku.

TWÓRCZOŚĆ

Anamorfozy.(Z cyklu: Viraginitas),"Chimera (Warszawa)", 1905, z. 27, s. 424-447.
Anna Bilińska (Bohdanowiczowa), „Głos Kobiet Polskich”, dodatek do „Kronika Powszechna”, 1914, nr 15.
Anna Bilińska (Bohdanowiczowa), [W:] Emancypantki i modernistki : teksty kobiet o sztuce 1879-1914 : antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019, s. 750-752.
Architektura monumentalna, „Krytyka”, 1913, T. 38, s. 29-37.
Architektura monumentalna, [W:] Emancypantki i modernistki : teksty kobiet o sztuce 1879-1914 : antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019, s. 596-602.
Błękitni," Ilustrowany Tygodnik Polski (Kraków).",1915, nr 20, s. 318-320.
Błękitni, [W:] Serce Polskie : wybór opowiadań i nowel legionowych z lat wielkiej wojny, Lwów, 1917, s. 153-160.
Chińskim tuszem." Życie (Kraków ; Lwów)",1899, nr 3, s. 49-50.
Chińskim tuszem: nowele. Kraków, D. E. Friedlein,1906.
Czarodziejka zapomniana." Krytyka",1913, T.40, s. 98-112, 189-195, 220-231.
Demon i Dalhia. "Nowe Słowo (Kraków)",1905, nr 3-5.
Historia pozytywki."Nowa Reforma (Kraków)", 1905, nr 95.
Idea własnego domu, „Słowo Polskie”, 1912, nr 51, s. 4-52; „Kronika powszechna, 1912, nr 24-25, 27-30, nr 32.
Idea własnego domu, [W:] Emancypantki i modernistki : teksty kobiet o sztuce 1879-1914 : antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019, s. 573-595.
Kobieta a sztuka, „Głos Kobiet Polskich”, dodatek do „Kronika Powszechna”, 1914, nr 13, s. 40- 41, nr 14, s. 44-45.
Kobieta a sztuka, [W:] Emancypantki i modernistki : teksty kobiet o sztuce 1879-1914 : antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019, s. 352-355.
Kobieta bez głowy." Nowa Reforma (Kraków)", 1928, nr 74-81.
O chrobrej koronie na szczytach, 1900-1910 (Rękopis)
O chrobrej koronie na szczytach, "Świat (Warszawa)",1907, nr 6, s. 14-25.
Olga Boznańska, „Głos Kobiet Polskich”, dodatek do „Kronika Powszechna”, 1914, nr 17-18.
Olga Boznańska, [W:] Emancypantki i modernistki : teksty kobiet o sztuce 1879-1914 : antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019, s. 753-757.
Opętani miłością, "Życie (Kraków ; Lwów)",1899,nr 17/18,s.328-329.
Porwanie Giocondy: (nowela lotnicza)," Na Szerokim Świecie (Warszawa ; Kraków) ",1929, nr 42.
Przegląd. Wyczółkowski jako grafik, [W:] Emancypantki i modernistki : teksty kobiet o sztuce 1879-1914 : antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019, s. 732-736.
Refleks." Życie (Kraków; Lwów) ", 1898, nr 47, s. 626.
Szopen: sztuka w V aktach z dziejów Naszej Pieśni, współaut. L. Stępowski, [Rękopis] Kraków, 1905.
Szopen: sztuka popularna w pięciu aktach z dziejów naszej pieśni, współaut. L. Stępowski, Kraków, W. L. Anczyca i Spółki, 1906.
U źródeł symbolu, „Krytyka”,1914, T. 43, s. 67-75.
U źródeł symbolu,[W:] Emancypantki i modernistki : teksty kobiet o sztuce 1879-1914 : antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019, s. 603-609.
Viraginitas: romans stylizowany, Kraków, D. E. Friedlein, 1906. [Zawiera: Anamorphozy ; Astatre Syriaca ; Daemon i Dalhia ; Diospolis magna ; Klejnoty Brabancyi ; Maska żelazna ; Rosa Mystica ; Skarby Sezama ; Urok życia ; Witraże].
W obronie piękności kraju, Kraków, 1910.
W kręgu domowej lampy, "Życie (Kraków ; Lwów)" ", 1898, nr 49, s. 653-654.
Władysław Podkowiński, „Krytyka”, 1913, T. 38, s. 339-346; T. 40, s. 43-49.
Wyczółkowski jako grafik, „Krytyka”, 1913, T. 40, s. 62-66.
Z legend polskich, Pokój ludziom dobrej woli." Chimera (Warszawa)", 1907, z. 28/30, s. 239-247.
Z obłąkań," Życie (Kraków; Lwów)",1898, nr 9.
Zabawa w piękno," Przyjaciel Młodzieży",1914, nr 17.

Opracowania

Łuskina W., Wystąpienie narodu polskiego, z pośmiertnej teki aut. zestawione i uzupełn. przez  E.Ł., Lwów, Wydaw. "Kurjera Lwowskiego",1910.

Wydane zagranicą

Łuskina E., Čarodějka zapomenutá, z polštiny přeložil J. Skalický, [W:] Dante-Gabriel Rossetti, Ve Staré Říši na Mor., 1923.
Łuskina E.,Tait D.F. (transl.), The Mystic Rose, "The Slavonic and East European Review", 17,1939, no. 50. s. 272–281.

BIBLIOGRAFIA

Bandzarewicz B., Młodopolskie miłośnice i okrutnice : skrajne doświadczenia bohaterek utworów Ewy Łuskiny jako manifestacja obyczajowej odwagi = Young Poland lovers and cruel women  the extreme experiences of the characters of Ewa Łuskina’s works as a manifestation of moral courage, "Prace Literaturoznawcze", [Nr] 10, (2022), s. 237-249.
Bandzarewicz B., Mordercza kurtyzana : zjawisko prostytucji w "Masce żelaznej" Ewy Łuskiny, [W:] Literatura i prawo: związki i relacje, red. nauk. B. Walęciuk-Dejneka, Siedlce, Wydawnictwo Naukowe UwS, 2023, s.15-35.
Baranowska A., Twarz kobiety na wskroś współczesnej, [W:] Kraj modernistycznego cierpienia. Kraj modernistycznego cierpienia, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy,1981, s. 110-122.
Bury A., Ewa Łuskina - zapomniana literatka, "Kraków" [Magazyn], 1989, nr 2, s. 55-57.
Bury A., Ewy Łuskiny życie atłasowe, Kraków, Wydawnictwo Miniatura,1993.
Drab A., Upamiętnienie Elizabeth Siddal : "Czarodziejka" przypomniana Ewy Łuskiny. "Wiek XIX", R. 15 (2022), s. 257-269.
Emancypantki i modernistki : teksty kobiet o sztuce 1879-1914 : antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019.
Ewa Łuskina 1878–1942, [In:] Kurtyna Kobiet, Kraków, [2023], s. 78.
Hawkesworth C., A history of Central European women’s writing, New York, Palgrave Macmillan, 2001.
Kolbuszewski J., Ochrona przyrody a kultura, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.
Literatura niewyczerpana : w kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914, red. K. Fiołek, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", cop. 2014.
Łuskina Ewa, [W:] Lechicki C., Przewodnik po beletrystyce, Poznań, Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, 1935, s. 277.
Łuskina Ewa (ok.1878 - po 1939), [W:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut T. 14, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe: G - Ł, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 711-722.
Ewa Łuskina 1878–1942, [W:] Kurtyna Kobiet, Kraków, [2023], s. 78.
Pekaniec A., Kraków kobiet: nie tylko pisarki. "Nowa Dekada Krakowska" ,2014, no. 6 (16), s. 82-89.
Przybyszewski i jego poezja. Modernizm w Krakowie. — Twórczość Stanisława Przybyszewskiego. — Ewa Łuskina i zmierzch przybyszewszczyzny, [W:] Polska, jej dzieje i kultura : od czasów najdawniejszych do chwili obecnej. T. 3, Od roku 1796-1930, oprac. A. Brücknera [et al.]., Warszawa, nakł. Księgarni Trzaski, Everta i Michalskiego, [1930]. s. 858-859.
Ratuszna H., Chopin i "sprawa polska" : o zapomnianym dramacie Ewy Łuskiny i Leona Stępowskiego, [W]: Cykle i cykliczność , : prace dedykowane Pani Profesor Krystynie Jakowskiej, red. A. Kieżuń i D. Kuleszy, Białystok, Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2010, s. 317-327.
Skręt R., Łuskina Ewa, [W:] Polski słownik biograficzny, T. 18, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973, s. 576.
Skucha M., Ekologia i literatura - Rabka i Kraków : przypadek Ewy Łuskiny, [W:] Rabka w literaturze, literaci w Rabce, Rabka-Zdrój, Stowarzyszenie Kulturowy Gościniec, 2018, s. 63-72.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż : nazwiska, red. E. Jankowski, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 411.
Szerląg K., Ewa Łuskina (1889-1942), literat, krytyk teatralny krakowski, 1971 (rękopis).
Teresińska I., Łuskina Ewa 1879 -1942, [W:] Dawni pisarze polscy : od początków piśmiennictwa do Młodej Polski : przewodnik biograficzny i bibliograficzny, T. 2, I - Me, red. R. Loth, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2001, s. 397.
Trześniewska-Nowak A., Koncepcja ochrony natury w twórczości Ewy Łuskiny, "Polish Studies of Kyiv", 2023, vol. 39, s. 68-79. DOI: 10.17721/psk.2023.39.68-79
Włodarczyk J., Łuskina Ewa (ok. 1878-1942), [W:] Encyklopedia literatury polskiej, red. E. Zarych, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 390-391.
Zawiszewska A., Między Młodą Polską, Skamandrem i Awangardą : kobiety piszące wiersze w dwudziestoleciu międzywojennym, Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2014.

 Autorka biogramu: Barbara Bandzarewicz

GALERIA

Z: Bury A., Ewy Łuskiny życie atłasowe, Kraków, 1993.	Z: Dante-Gabriel Rossetti, Ve Staré Říši na Mor., 1923.  Ilustr. Čarodějka zapomenutá.		Z: Kurtyna Kobiet, Kraków, [2023], s.78.