 |
Data urodzenia | 1852-07-26 | |||
| Miejsce urodzenia | Lwów | ||||
| Data śmierci | 1932-07-27 | ||||
| Miejsce śmierci | Lwów | ||||
| Pseudonimy i kryptonimy | A.L.; Anatol Zieliński; Duszyński; Szczęsny Rogala |
||||
| Powiązania | ID: psb.15189.1 | ||||
| VIAF ID | 101913164 | ||||
|
Domena publiczna: |
|
||||
Anna z Lewickich Lewicka, pisarka, działaczka społeczna, popularyzatorka nauk przyrodniczych, nauczycielka, redaktorka naczelna ilustrowanego czasopisma dla dzieci i młodzieży „Mały Światek”, autorka wielu książek dla dzieci, m. in. Wśród dzieci i młodzieży różnych ludów (Lwów 1927), Wesoły panicz (Warszawa 1931), Danusia i Chińczycy (Warszawa 1932), Wieczory wigilijne (Warszawa 1933), W obronie dziecka (Warszawa 1934), jak również artykułu W dziesięcioletnią rocznicę śmierci Marii Dulębianki („Kobieta Współczesna” 1929, nr 34, s. 12–13).
Urodzona 26 lipca 1852 r. we Lwowie. Córka zamożnego przemysłowca lwowskiego. W wieku zaledwie czterech lat, straciła matkę. Wychowywała Ją ciotka Katarzyna Wieczyńska i jej mąż Jan Wieczyński, zamożny kupiec i wiceprezydent Lwowa. Ukończyła we Lwowie pensję Felicji Wasilewskiej. W latach 1871-1873 uczęszczała do seminarium nauczycielskiego. W roku 1873, uzyskawszy świadectwo dojrzałości, pomimo sprzeciwu rodziny zrezygnowała z podjęcia studiów w Szwajcarii i rozpoczęła pracę nauczycielki w Stanisławowie. Tam, w 1881 r. wychodzi za mąż za Feliksa Lewickiego, porucznika Wojsk Polskich, powstańca 1863, orientalistę, sybiraka i dziennikarza. Urodzony we Francji, syn emigranta z roku 1831 i matki Francuzki. W tym czasie Anna pomagała mężowi redagować „Echo z Pokucia”. Po kilku latach Lewiccy przenieśli się do Krakowa. Po śmierci męża, w 1887 r., z maleńką córeczką Jadwigą, wraca do Lwowa. Zostaje nauczycielką w pierwszym gimnazjum dla dziewcząt o profilu humanistycznym Wiktorii Niedziałkowskiej.
W listopadzie 1887 r. Lewicka rozpoczęła wydawanie z własnych funduszy pisma dla dzieci - „Mały Światek”. Jako redaktorka czasopisma dziecięcego działała na przełomie dwóch dekad (1887-1920). Marząc o wychowywaniu młodych pokoleń w duchu narodowym oraz obywatelskim, oddawała się wszystkim pracom (redakcyjnym oraz administacyjnym) związanym z wydawaniem czasopisma liczącym trzystu prenumeratów. Chętnie dzieliła się obowiązkami z dawnymi uczennicami, Joanną oraz Stefanią Kossowskimi, następnie – piętnaście lat – działała sama, potem – z Marią Reutt. Podpisywała się paroma nazwiskami, takimi jak Szczęsny Rogala oraz Anatol Zieliński w opowieściach historycznych, Duszyński – geograficznych oraz dotyczących wynalazków, własnym – przyrodniczych i okolicznościowych (wzmianki redakcyjne umieszczała bez podpisów). Czasopismo bywało także miejscem reprodukcji obrazów najwybitniejszych polskich malarzy, takich jak Jan Matejko, Artur Grottger, Juliusz i Wojciech Kossakowie, niemniej jednak "Mały Światek" – zarówno za twórczość dotyczącą powstania, jak i za stawianie dzieciom za wzór bojowników powstania styczniowego – zaczęto uznawać za czasopismo zagrażające spokojowi oraz całości państwa. Sąd królewski w Poznaniu wydał wyrok, zarządający zniszczenie wszystkich numerów i czcionek, redaktorkę obarczono karą pozbawienia wolności, natomiast osoby przechowujące gazetę – karą pieniężną oraz pozbawieniem wolności. Odstąpiła od prac redaktorskich w 1920 r. Wciąż wydawała drukiem wiele artykułów, niemniej jednak za naturalną kontynuację czasopisma uważa się współcześnie liczne książki młodzieżowe, niektóre ukazujące się w dodatku powieściowym "Światka", inne – osobno.
Lewicka wydawała także „Kalendarzyk Ilustrowany «Małego Światka» dla dzieci i młodzieży” (1892-1894), „Gwiazdka. Pisemko miesięczne z obrazkami dla dziatwy i młodzieży wiejskiej. Dodatek do «Małego Światka»” (od 1898 r.), „Światełko. Dodatek do «Małego Światka»” (1899). „Biblioteczka «Małego Światka»” (od 1890 r.) prezentowała dzieciom zarówno twórczość zagraniczną, takich autorów jak Juliusz Verne (Domowa wojna, 1980) oraz Luisa May Alcott (Pięć ciotek i siedmiu kuzynów Elżuni, 1897), jak i rodzimą, w ramach której wydawała drukiem własny dorobek literacki: Nad wodami Nilu. Powieść dla młodzieży (1891), Rodzina wygnańców (1893), W niewoli (1893) oraz Litwinka (1900). Ogłosiła wówczas aż dwanaście tytułów książek adresowanych do młodzieży.
Jej działalność popularyzatorska obejmujaca wiedzę z zakresu przyrodoznawstwa, geografii, biologii, została zauważona (Słownik biologów polskich, Warszawa, 1987).
Annę Lewicką określa się jako "gorącą patriotkę", całe życie poświęciła bowiem dzieciom polskim.
Spośród wielu aktywności społecznych na uwagę zasługują: 1892 - zakłada we Lwowie wspólnie z Józefą Jaroszyńską, Stanisławową Szczepanowską i Marją Łomnicką pierwsze „Koło Pań" Towarzystwa Szkoły Ludowej. Dzięki Jej inicjatywie Koło buduje Bursę dla dziewcząt im. Felicji z Wasilewskich Boberskiej; 1897 - zakłada „Kółko dzieci“ Towarzystwa Szkoły Ludowej, które ma być praktyczną szkołą pracy obywatelskiej. Po kilku latach w Kulikach tworzy wiejską szkolę przemysłową zabawkarstwa drzewnego, z której powstała fabryka zabawek drewnianych „Kuliki”. W 1914 r. wychodzi z inicjatywą otwarcia „Domu Kobiet im. Marii Konopnickiej”.
Jej aktywność społeczna została doceniona. W 1919 r. Anna Lewicka zostaje członkiem honorowym Macierzy Szkolnej w Wilnie, a w 1931 r., w „czterdziestolecie” swego istnienia Towarzystwo Szkoły Ludowej, nadało Jej najwyższą godność honorowego członka Towarzystwa.
Uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” w 1926 r. Zmarła 27 lipca 1932 r. we Lwowie.
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
TWÓRCZOŚĆ
Baśń o stokrotce: z włoskiego, „Mały Światek”, 1928, nr 3, s. 34-35.
Biały motyl i jego dzieci, „Mały Światek”,1918, nr 14-16.
Boże drzewko, Warszawa, skł. gł. w Księgarni Nowości, 1933.
Co się dzieje w naszej szkole ?, „Mały Światek”, 1908, nr 31.
Córka Staremberga : opowieść historyczna z czasów oblężenia Wiednia przez Turków, Chicago, [s.n.], 1897.
Córka Staremberga. Opowieść historyczna z czasów oblężenia Wiednia przez Turków, „Dzień Święty”, 1897, nr 3, s. 49-54; nr 4, s. 65-69; nr 5, s. 81-86; nr 6, s. 97-103.
Córka Starhemberga : powieść z czasów obrony Wiednia, Warszawa, skł. gł. w Księgarni Nowości, [1933].
Danusia i chińczycy, Warszawa, "Polska Zjednoczona", 1932.
Dla honoru narodu. Opowieść dla młodzieży z czasów Księstwa Warszawskiego, [B.m, b.n, ok. 1900].
Dlaczego sprowadzamy prochy Juliusza Słowackiego, „Mały Światek”, 1927, nr 7.
Dobre i złe przewodniki ciepła, „Przyjaciel Dzieci”, 1886, nr 14, s. 158.
Dobry tatuś : obrazek z życia rybek, „Mały Światek”,1908, nr 3.
Dzielny chłopiec. Obrazek z powstania 1863 roku, „Praca”, 1899, nr 50, s. 1289.
Dzielny chłopiec. [Obrazek z powstania 1763 roku.], „Wielkopolanin”, 1910, nr 37, s. 2.
Dzielny chłopiec : powieść osnuta na tle powstania 1863 r., Chicago, [s.n.], 1896.
Dzielny chłopiec. Urywek z powieści historycznej, [W:] Szczęść Boże kalendarz górniczy na rok 1914, [B.m.], Związek Górników i Hutników Polskich w Austryi, 1913, s. 148- 150. Dzielny chłopiec. Urywek z powieści historycznej, [W:] Poseł Ludowy na Rok 1914, Cieszyn, "Głosu Ludu Śląskiego", 1914, s. 142-144.
Dziwy kinematografu, „Mały Światek”, 1927, nr 4-6.
Fryderyk Chopin, „Mały Światek”, 1927, nr 1.
Gdzie nasze gniazda?, „Mały Światek”, 1917, nr 6-9.
Jak można pisać, czytać, mówić, słuchać na odległość, „Mały Światek”, 1927, nr 11-12.
Jędrek Góralczyk : Opowieść z czasów chochołowskiego powstania, Lwów, Druk. "Dziennika Polskiego", [1846].
Jędrek Góralczyk : opowieść z czasów chochołowskiego powstania, Lwów, Red. "Mały Światek", 1911.
Jędrek Góralczyk : opowieść z czasów chochołowskiego powstania, Cz. 1-2., [S.l. : s.n.], 1913.
Jędrek Góralczyk : opowieść z czasów chochołowskiego powstania, Wilno, Spółka Księgarsko-Wydawnicza, 1922.
Korona Bolesława Chrobrego : powieść historyczna, Warszawa, Księgarnia Wydawnicza "Polska Zjednoczona", 1932.
Koronacja Bolesława Chrobrego, „Gwiazdka”, 1925, nr 19, s. 145-147.
Krosno w wiekach średnich, Krosno, Gmina Miasta Krosna, 1933.
Litwinka : opowieść osnuta na tle historycznem, Lwów, Wydaw. "Małego Światka", 1900.
Litwinka : opowieść osnuta na tle historycznem, Lwów, nakł. redakcyi "Małego Światka", 1905.
Miłość macierzyńska : z życia ptaków, „Mały Światek”, 1928, nr 1-2, s. 16-17.
Miłość macierzyńska, „Mały Światek”, 1932/1933, nr 2, s. 19-21.
Młodzieńcze lata wodza legionów, „Dzień Święty”, 1897, nr 8, s. 141-143.
Na co oddamy w tym roku pieniądze : Kółka dzieci T. S. L. „Mały Światek”,1908, nr 5.
Na łące, „Gwiazdka”, 1925, nr 16, s. 128; nr 17, s. 132-134.
Nadmorskie ogrody, „Mały Światek”,1913, nr 17.
Nad wodami Nilu : powieść dla młodzieży, Lwów, "Mały Światek", 1891.
Nieprawdopodobna historja, Warszawa, [s.n.], 1934.
O brzozowym lasku co poległ na wojnie, „Mały Światek”, 1917, nr 14.
O kropelce wędrowniczce, „Mały Światek”,1918, nr 13.
O palmie kokosowej. (Podług Gouizota.), „Przyjaciel Dzieci”, 1884, nr 42, s. 493-495.
Obrazki z lasu [z tego cyklu] : co się dzieje!, „Mały Światek”, 1913, nr 3-6;
Obrazki z lasu [z tego cyklu] : co Antoś widział nocą w polu pod lasem, „Mały Światek”, 1913, nr 18-19.
Obrazki z lasu [z tego cyklu] : wróbelki, „Mały Światek”, 1913, nr 23-34.
Obrazki z lasu, „Mały Światek”,1914, nr 1-20.
Obrazki z lasu, „Mały Światek”, 1916, nr 10-24.
Obrazki z lasu, „Mały Światek”, 1917, nr 1-5.
Obrazki z lasu [z tego cyklu] : rodzina słonek, „Mały Światek”,1917, nr 22-23.
Obrazki z pól i lasów [z tego cyklu] : w Białowieskiej Puszczy, „Mały Światek”, 1918, nr 1-5.
O wynalazkach z przed lat tysięcy i najnowszej doby, Warszawa, nakł. Księgarni K. Wojnara i Spółki, 1924.
O wynalazkach z przed lat tysięcy i najnowszej doby, Wyd. 2 uzup., Warszawa, nakł. Księgarni K. Wojnara i Spółki, 1925.
Pisma periodyczne dla dzieci jako czynnik wychowawczy, „Ster”, 1895/1896, nr 3, s. 40-42 oraz [W:] Zawiszewska A., "Ster" pod redakcją Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit, Lwów 1895-1897 : (z antologią i bibliografią zawartości), Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2017, s. 394-396.
Pod ziemią : powieść dla młodzieży, Lwów, "Mały Światek", 1902.
Rodzina jeleni, „Mały Światek”,1908, nr 5; nr 8; nr 20-22; nr 24-27; nr 29; nr 31.
Rodzina wygnańców : powieść dla młodzieży, Lwów, Wydawnictwo "Mały Światek", 1893.
Rodzina wygnańców : powieść dla młodzieży osnuta na tle wypadków 1863 r., [S.l. : s.n., 1920].
Skąd się wzięła niezapominajka, „Gwiazdka”, 1925, nr 21, s. 164.
Szkoła T. S. L. w Kulikach, „Przewodnik Oświatowy”, 1910, nr 7-9.
Ścigany : (epizod z życia Adama Asnyka), „Dziennik Chicagowski”, 1897, nr 204.
Ścigany : Obrazek z życia poety polskiego Adama Asnyka, „Gazeta Polska Chicago”, 1903, nr 46, s. 6.
Troski mamy Kreziny, „Mały Światek”, 1918, nr 11-12.
W dziesięcioletnią rocznicę śmierci Marji Dulębianki, „Kobieta Współczesna” 1929, nr 34, s. 12–13.
W Jasnej Wsi : obrazki z życia dzieci i przyrody, Lwów, Spółka Nakładowa Odrodzenie, 1927.
W niewoli. Powieść dla młodzieży osnuta na tle dziejów porozbiorowych, Lwów, Wydaw. Małego Światka, 1894.
W obronie dziecka, Warszawa, [s.n.], 1934.
W obronie dziecka. T. 1, T. 2, Pruszków, [s.n.],1936.
W roku wojennym : opowieść z ostatnich czasów, „Mały Światek”, 1916, nr 1-24.
W setną rocznicę urodzin Jachowicza, „Ster”, 1896, nr 10, s. 145–147.
Walka o gniazdo, „Gwiazdka”, 1925, nr 9, s. 71-72; nr 10, s. 79-80; nr 11, s. 88.
Wesoły panicz, Warszawa, skł. gł "Dom Książki Polskiej", [ok. 1920].
Wesoły panicz, Warszawa, [s.n.], 1931.
Wieczory wigilijne, Warszawa, [s.n.], 1933.
Wielkanoc na Uchodźctwie, „Mały Światek”,1917, nr 7.
Wielki czarodziej Tomasz Alva Edison, Warszawa, [s.n.], 1932.
Wielkie chwile. Dzień 10-go lutego 1920 roku, „Orlęta”, 1927, nr 1, s. 7.
Wrażenia matki (Korespondencja z Krakowa), „Ster”, 1896, nr 19, s. 298–299.
Wróblęta, Warszawa : "Polska Zjednoczona", 1932.
Wśród dzieci i młodzieży różnych ludów, Lwów, Spółka Narodowa "Odrodzenie", 1927.
Wśród naszych łąk i borów : obrazki z życia zwierząt dla młodzieży, Lwów, L. Igel, 1930.
Wśród naszych łąk i borów : obrazki z życia zwierząt, Wyd. 2., Warszawa, J.Przeworski, 1938.
Wśród naszych łąk i borów : obrazki z życia zwierząt, Wyd. 3., Kraków, T. Gieszczykiewicz Księgarnia - Wydawnictwo-Skład Nut, 1945.
Wystawa Zabawek Szkoły w Kulikach, „Mały Światek”, 1908, nr 34.
Z lat dziecięcych Zygmunta Krasińskiego, „Mały Światek”, 1908, nr 3.
Z miłości dla nauki. Zatarty szkic z przed lat pół tysiąca, „Ster”, 1897, nr 22, s. 307–309.
Z młodych lat wieszcza, Warszawa, [s.n.], 1933.
Z naszego morza i przymorza : opowiadania dla młodzieży z licznemi ilustracjami, Lwów ; Kraków : Księgarnia Towarzystwa Szkoły Ludowej ; Spółka Nakładowa "Odrodzenie", 1932.
Z naszych pól i lasów : obrazki z życia zwierząt dla młodzieży polskiej, Lwów, H. Altenberg; Warszawa, E. Wende i Sp., 1913.
Z naszych pól i lasów : obrazki z życia zwierząt dla młodzieży polskiej, Lwów, Księgarnia Wydawnicza L. Igla, 1930.
Z naszych pól i lasów : obrazki z życia zwierząt, Wyd. 4., Warszawa, Wydawnictwo J. Przeworskiego, 1938.
Z naszych pól i lasów : obrazki z życia zwierząt, Jerozolima, Sekcja Wydaw. Armii Polskiej na Wschodzie Drużyna Nr. 1, 1944, Maszyn. powiel.; Przedr. z: Warszawa, J. Przeworski, 1938.
Z naszych pól i lasów : opowiadania i obrazki z życia zwierząt, Lwów, H. Altenberg, 1922.
Z naszych pól i lasów : opowiadania i obrazki z życia zwierząt dla młodzieży polskiej, Wyd. 3., Lwów, L. Igel, 1930.
Z pamiętnika Jadwisi. (Wspomnienie z wakacyi.), „Przyjaciel Dzieci”, 1884, nr 44, s. 517-518.
Za Napoleonem : opowieść z czasów Księstwa Warszawskiego, Warszawa, [s.n.], 1907.
Za Napoleonem : opowieść z czasów Księstwa Warszawskiego, Warszawa, "Polska Zjednoczona", 1932.
Za ojczyznę : opowieść z czasów powstania styczniowego, „Mały Światek”,1913, nr 1-36.
Zaduszki, „Mały Światek”, 1889, nr 32, s. 558.
Znaczenie wychowania fizycznego, A. Lewicka i W. Prażmowska, Warszawa, Polski Komitet Opieki nad Dzieckiem, 1928.
Została sama, [W:] Króliński K., Polska literatura dla dzieci i młodzieży. Zarys historyczny z wypisami, Lwów, nakł. L. Wiśniewskiego, 1927, s. 247-250.
Żegluga dawniej i dzisiaj, „Mały Światek”, 1927, nr 7.
Życie jak bajka, Warszawa, "Polska Zjednoczona", 1931.
Żywot św. Wojciecha pierwszego arcybiskupa gnieźnieńskiego : um. 23 kwietnia 997 r., „Mały Światek”,1927, nr 4.
Tłumaczenia
Oyuki sierota japońska, Lwów, Księg. Naukowa, 1925.
Inne
Odezwa. [„Dom kobiet im. Maryi Konopnickiej"], „Świat Kobiecy”, 1914, nr 11, s. 14.
Redakcja czasopisma
Mały Światek: czasopismo dla dzieci i młodzieży, 1887-1921. [red. A. Lewicka]. Lwów, St. Rossowski.
BIBLIOGRAFIA
Anna Lewicka, „Mały Światek”, 1932/1933, nr 3, s. 38-41; nr 4, s. 60-64.
Boczar, E., Polskie książki dla dzieci i młodzieży wydawane w Galicji Wschodniej W XIX w., „Annales Universitatis Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, 2018, T. 16, s. 3-22, DOI:10.24917/20811861.16.1.
Ciekawa historja, „Mój Światek”, 1928, nr 5, s. 37-39.
Czeska-Mączyńska M., Pani Annie Lewickiej założycielce "Małego Światka" w hołdzie, „Mały Światek”, 1928, nr 1-2, s. 6.
Kleiner J., Redaktorka „Małego Światka” i jej książka o polskim morzu, „Kurjer Warszawski”: wydanie wieczorne, 1931, nr 354, s. 4-5.
Kleiner J., Ś.p. Anna Lewicka, „Gazeta Lwowska”, 1932, nr 175, s. 3.
Króliński K., Polska literatura dla dzieci i młodzieży. Zarys historyczny z wypisami, Lwów, nakł. L. Wiśniewskiego, 1927, s. 72-74.
Krzemicka Z., Pamięci Anny Lewickiej : 50-lecie "Małego Światka", „Praca Obywatelska”, 1937, nr 24.
Kuczalska-Reinschmit K., Dwudziestopięciolecie pisma, „Ster”, 1912, nr 20-21, s. 7-8.
Landau I., Lewicka Anna (1852-1932), [W:] Polski słownik biograficzny, T. 17, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972, s. 222-223.
Lewicka Anna, [W:] Słownik biologów polskich, red. Stanisław Feliksiak, Warszawa, Państwowe Wydaw. Naukowe, 1987, s. 325.
Lewicka Anna, [W:] Lechicki C., Przewodnik po beletrystyce, Poznań, Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, 1935, s. 273.
Moszyńska J., Moja matka, Warszawa, nakł. Księgarni Wydawniczej „Polska Zjednoczona”, 1932.
P. Anna Lewicka kawalerem orderu „Polonia Restituta“, „Kurjer Lwowski”, 1926, nr 243, s. 3.
Pięćdziesięciolecie „Małego Światka”, „Wschód”, 1938, nr 71, s. 6.
Reuttówna M., O dziwnej książce dla dzieci słow parę, „Dziś i Jutro”, 1927, nr 21, s. 428-429.
Sedlaczek S., ś. p. Anna Lewicka, „Harcmistrz”, 1932, nr 10, s. 123.
Sikorska-Krystek A., Notatnik Marii Dulębianki, „Wiek XIX”, 2022, nr 15, s. 303-348. DOI: 10.18318/wiekxix.2022.18
Skotnicka G., Dzieje piórem malowane: o powieściach historycznych dla dzieci i młodzieży z okresu Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, Gdańsk, Wydaw. Morskie, 1987.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r., T. 4, A-Ż., red. E. Jankowski, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 384-385.
ŚP. Anna Lewicka, „Pedagogjum”, 1932, nr 7, s. 99-100.
Ś. p. Anna Lewicka, „Przewodnik Oświatowy”, 1932, nr 1-9, s. 26-30.
Traczewska M., O dobrej Pani, „Mały Światek”,1932/1933, nr 2, s. 18-19.
Uczczenie śp. Anny Lewickiej, „Gazeta Lwowska”, 1932, nr 292, s. 7.
Wykaz nr 3 (książek dla dzieci), [poz.] 307. Lewicka Anna. Wszystkie utwory, [w:] Cenzura PRL : wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu : 1 X 1951 r. : tylko do użytku służbowego : No 00305, posł. Zbigniew Żmigrodzki. Wrocław, “Nortom,” 2002, s. 68.
X.T.G., Mały Światek, „Miesięcznik Katechetyczny i Wychowawczy”, 1928, z. 1, s. 37.
Zemanek B., „Takie będą Kitaje, jakie mandarynów chowanie…”: Chiny dla przedwojennej młodzieży w książkach Anny Lewickiej, „Rocznik Filozoficzny Ignatianum”, 2024, T. 30, nr 3, s. 309-328. DOI: 10.35765/rfi.2024.3003.17
Życiorys „Małego Światka”. Z powodu 40-lecia istnienia, „Mały Światek” 1928, nr 1/2, s. 2–5.
Autorka biogramu: Karolina Byszewska
Utwór udostępniony na licencji Creative Commons BY-NC Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne 4.0. Tekst licencji
