Wicherkiewiczowa Maria Julia

	Data urodzenia				1875-11-11
	Miejsce urodzenia				Szamotuły
	Data śmierci				1962-04-27
	Miejsce śmierci				Poznań
	Pseudonimy i kryptonimy				M.W.; Quadro
	Powiązania				ze Sławskich ID: sw.16463
	VIAF ID				25475804
Z: regionszamotulski.pl

Urodziła się 11 listopada 1875 w Szamotułach, zmarła 27 kwietnia w Poznaniu. Całe życie związana była z tym miastem. Literatka, dokumentalistka i malarka, współzałożycielka Związku Literatów Polskich, oddział w Poznaniu, członkini Stowarzyszenia Historyków Sztuki, także historyczka miasta Poznania, autorka felietonów historycznych, miłośniczka architektury renesansu. Była córką Konstancji Ziołeckiej z Kościana i Stanisława Sławskiego z Szamotuł. Kiedy ojciec otrzymał stanowisko sędziego sądu ziemskiego w Poznaniu, przenieśli się wtedy do miasta. Maria kształciła się tu na pensji Anastazji Warnke. Lekcje rysunku pobierała u pań Ehlert i Kremer. Podczas podróży na wystawę krajową do Lwowa w 1894 roku poznała swojego przyszłego męża – Bogdana Wicherkiewicza, okulistę, który był dwadzieścia lat starszy od niej. Ślub wzięli w poznańskiej farze, a krótko po nim wyjechali do Gdańska, w którym Wicherkiewicz od kilku lat prowadził praktykę. To w Gdańsku zrodziło się zainteresowanie Marii tradycją mieszczańską. W Gdańsku także kontynuowała naukę malarstwa u pań von Ziegler i von Parpart. W 1895 roku urodziła pierwszą córkę – Janinę. W 1897 roku małżeństwo Wicherkiewiczów przeniosło się do Poznania. Zamieszkali w kamienicy przy ul. Św. Marcin. Tu urodziły się kolejne dzieci: Izabella w 1899 roku i Stefan w 1908 roku. W domu Wicherkiewiczów bywali znani wówczas literaci: Kornel Makuszyński, Magdalena Samozwaniec, Kazimiera Iłłakowiczówna, Remigiusz Kwiatkowski, Stefan Balicki. 

Maria debiutowała w 1904 roku na łamach „Pracy”, „Wielkopolanina” i w poznańskich dziennikach opowiadaniami oraz krótkimi utworami poetyckimi. Wkrótce zajęła się czytaniem materiałów archiwalnych, dotyczących przeszłości miasta, w związku z tym wiele czasu spędzała w nieuporządkowanym ówczesnym archiwum miejskim. W 1914 roku opublikowała pierwszy artykuł badawczy o Antonim Höene (1747-1795), budowniczym, który zaprojektował zwieńczenie wieży poznańskiego ratusza i brał udział w przebudowie poznańskiej katedry. Już w tym pierwszym tekście ujawniły się jej zainteresowania jako badaczki: fascynowały ją bowiem gotyckie i renesansowe zabytki, życie kupców, rzemieślników, drobnej szlachty.

Swoje prace publi­kowała na łamach prasy poznańskiej i ogólnopol­skiej, felietony z podróży oraz artykuły o zabytkach Poznania publikowała także na łamach wielkopolskiej prasy codziennej, ukazywały się też często w formie książek.  W 1924 roku ukazały się Obrazki z przeszłości Poznania, a w 1925 Rynek poznański i jego patrycjat. Tę ostatnią książkę zadedykowała zmarłemu mężowi. Dzieliła życie między aktywnym uczestnictwem w życiu kulturalnym miasta a podróżami nad Morze Śródziemne, nie przerwała przy tym pisania. Tworzyła również felietony z podróży po Afryce i Włoszech. Relacje te tchną radością życia, ale także świadczą o tym, że nie czuła się w tych miejscach obco, raczej chciała poznać zabytki związane z kulturą i tradycją, do której przynależała. Na tle poetyckich opisów krajobrazów i malowniczych ruin, nad którymi rozbłyska niebo tysiącami gwiazd wyróżnia się szczególnie ostatni artykuł z tomu Trypolis, poświęcony wiośnie w Rzymie.

W 1930 roku ukazała się kilkunastostronicowa książka o babce autorki Matyldzie z Axamitowskich Ziołeckiej (1813-1851). Z tej biograficznej opowieści wyłania się obraz uczonej gospodyni, a przy tym matki ośmiorga dzieci. W historii rodzinnej autorka koncentruje się na tym, by podkreślać związki wielkopolskiego ziemiaństwa z działalnością społeczną i oświatową, dlatego obszerny fragment biografii dotyczy prowadzonej przez Matyldę Ziołecką hodowli jedwabników

W 1932 roku Wicherkiewiczowa opublikowała powieść Łódź w purpurze poświęconą losom rodu Górków w Poznaniu, a także kwestii sukcesów reformacji w Poznaniu, której dzieje splotły się właśnie z tą magnacką rodziną. Pałac Górków ukazany został tu z perspektywy Jana Emberyka, szlachcica „z ziemi pruskiej”, związanego z dworem księcia Albrechta. Referujący ucztę wydaną na cześć księcia pruskiego bohater, mimo że uważa się za światowca, a szlachta i mieszczanie polscy nie robią na nim dobrego wrażenia, zachwala wystrój sali rycerskiej, zgromadzone tam zabytki i zbytki oraz wystawność domu Górków. Wydaje się więc, że cel, jaki stawiał sobie gospodarz, by olśnić znamienitych gości, został osiągnięty. Wicherkiewiczowa rozpoczyna akcję swojej powieści od spotkania Andrzeja Górki herbu Łodzia (1500-1551), kasztelana poznańskiego i starosty generalnego Wielkopolski z księciem Albrechtem oraz księciem legnickim Fryderykiem i jego synem. To historyczne spotkanie dotyczyło sytuacji protestantów na Śląsku, w Wielkopolsce, w Prusach i w Niemczech. W powieści przedstawione zostały losy rodu Górków od ich najwspanialszych czasów, aż do upadku rodu, kiedy to trzej synowie Andrzeja umierają bezpotomnie, a majątek przechodzi w ręce zamężnych sióstr: Barbary i Katarzyny. Wraz z wygaśnięciem rodu Górków zanika właściwie ruch luterański w Poznaniu. Jednak autorka, popularyzatorka dziejów Poznania, a właściwie pierwsza badaczka historii miasta, dołączyła do swojej powieści osobną część, zatytułowaną Historyja Pałacu Górków w Poznaniu, zupełnie jakby nie mogła się oprzeć, by znowu – jak w wielu swoich felietonach – nie opowiedzieć o losach zabudowy rynku poznańskiego.

Okupację niemiecką Wicherkiewiczowa spędziła w Warszawie u swojej siostry Zofii. Do Poznania wróciła w czasie walk o Cytadelę. W czasach stalinowskich pisała głównie do szuflady, jednak po odwilży znowu zaczęła publikować. Ostatnią książkę – powieść historyczną Jan Quadro z Lugano wydała w wieku 85 lat.

W 1983 roku jej trumnę przeniesiono na Cmentarz Zasłużonych.

TWÓRCZOŚĆ 

Antoni Hoene, królewsko polski budowniczy, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, 1914, t. 14, s. 349-355.
Ballada o Edwardzie Raczyńskim, Poznań, [s.n.], 1932.
Bazar w Poznaniu, Poznań, [s.n.], 1937.
Bohater wielkopolskiej "Wiosny ludów", Poznań, [s.n.],1938. Odb.: "Dziennik Poznański", 1938, nr 282, s. 2.
Chełmno, „Tygodnik ilustrowany”, 1921, nr 19, s.300-301.
Dawne bibljoteki domowe w Poznaniu, „Kurjer Poznański”, 1918, nr 80, s.5.
Dawne dwory w Poznaniu, „Zapiski Muzealne”, 1917/1918, z. 2-3, s. 37-39. 
Dawne kawiarnie w Poznaniu, Poznań, [s.n.], 1938?.
Dawny teatr w Poznaniu, „Kuryer Poznański”, 1916, nr 69 -71.
Dawny teatr w Poznaniu, „Głos Narodu”, 1916, nr 177, s. 2-3; nr 180, s. 2-3. 
Dom Filipa Kallimacha w Poznaniu, „Kurjer Poznański”, 1913, nr 65. 
Dom rodzinny zapomnianego poety, „Dziennik Poznański”, 1933, nr 194, s. 2.
Domy i dwory szlacheckie. Obraz Poznania Z połowy XVII wieku, „Literatura i Sztuka”. Dodatek do Dziennika Poznańskiego. 1911, nr 12, s. 179-182.
Dzieje masoneryi w Poznaniu, „Tygodnik Ilustrowany”,1912, nr 23, s. 477-479.
Grecy w Poznaniu, “Dziennik Poznański”, 1934, nr 66, s. 2-3.
Hoene-Wroński w Poznaniu, „Dziennik Poznański”, 1937, nr 76, s. 2.
Ignis ardens: powieść historyczna, Poznań, [s.n.], 1930.
Infantka z pod smutnej gwiazdy, Poznań, [s.n.], 1939. Odb.:"Dziennik Poznański", 1939, nr 5, s. 4-5.
Jan Glaser, złotnik XVI wieku. (Przyczynki do dziejów złotnictwa poznańskiego), „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, 1913, nr 4, s. 49-50; nr 5, s. 74-76; nr 7, s. 102-104; nr 8, s. 119-122. 
Jan Konstanty Żupański, „Nowy Kurjer” 1929, nr 109. 
Jan Quadro z Lugano : opowieść o budowniczym ratusza poznańskiego, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 1960.
Kartki z pamiętnika Władysława hr. Łąckiego, Poznań, [s.n.], 1935.
Katalog wystawy Wiktorji Jacynowej : Warszawa czerwiec 1930, [przedm. M. Wicherkiewicz], Warszawa, Pałac Sztuki, 1930.
List z Wenecji. Miniatura Pauliny h. Boiani, „Dziennik Pomorza”, 1928, nr 66, s. 6.
Listy z podróży. W marmurach Palerma. Palazzo Biondo, „Dziennik Pomorza”, 1928, nr 77, s. 10.
Łódź na purpurze : powieść. T. 1, T. 2, Poznań, [s.n.], 1932.
Matylda z Axamitowskich Ziołecka (1813-1951), Poznań, Rolnicza Drukarnia i Księgarnia Nakładowa, 1930. 
Miniatura Pauliny hr. Boiani, „Dziennik Pomorza”, 1928, nr 66, s. 6. 
Mussolini. W trzecią rocznicę „Marszu na Rzym“,„Hallerczyk” 1925, nr 17, s. 2-3.
Najmilsze miasto, [W:] Poznańskie wspominki. Starzy poznaniacy wspominają, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 1960.
Obrazki z przeszłości Poznania, Poznań, [s.n.], 1924.
Obrazki z przeszłości Poznania; Kartki z przeszłości Poznania / Maria z Sławskich Wicherkiewiczowa, Maria z Świeżawskich Wojciechowska, Wyd. 1., Poznań, Wydawnictwo Miejskie, 2002.
Pałac Działyńskich w Poznaniu, Poznań, Druk. Dziennika Poznańskiego, 1916.
Pałac Mielżyńskich w Poznaniu. [W;] Jednodniówka 1916, Poznań, nakł. Anny Moszczeńskiej jako sekretarki Tow. Ziemianek, s. 44-47. 
Poczta z Pniew do Warszawy : listy z X. Warszawskiego, Poznań, [s.n.], 1935.
Pod lazurowem niebem Italji. Trento, „Dziennik Pomorza”, 1928, nr 3, s. 7. 
Posnaniensia w archiwum warszawskiem, „Kurjer Poznański”, 1921, nr 110, s. 2. 
Poznań w poezyi, „Kurjer Poznański”, 1917, nr 34, s. 5; nr 35, s. 5.
Poznań mej młodości, Rkp.986, Zbiory specjalne Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Roman Ziołecki, Poznań, [s.n.], 1933.
Rynek poznański i jego patrycjat, Poznań, Druk. Robotników Chrześcijańskich, 1925.
Rynek poznański i jego patrycjat. antologia tekstów źródłowych , Wyd. 2 popr. i uzup., Poznań, Wydawnictwo Miejskie, [1998].  
Sygryda Storrada [W:] W 900-ną rocznicę koronacji Bolesława Chrobrego, Poznań, [s.n.], 1925, s. 101-102. 
Teodor i Onufry Rohaccy uczą walca...Z dawnych karnawałów w Poznaniu, „Dziennik Poznański”, 1937, nr 30, s. 4-5.
Tripolis : wrażenia z podróży do Afryki i Włoch, Poznań, skład główny Księgarnia Gebethnera i Wolffa, 1927.
Trzy pamiętniki pomorskie, Aniela z Dembińskich Borne, Katarzyna Ślaska, Maria Wicherkiewiczowa, zebrał, oprac. do druku, wstępem i przypisami opatrzył J. Borzyszkowski., Gdańsk, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Oddział Miejski,1982.
Ucieczka panny Ridtówny, [W:] Kwaśniewski K., Poznańskie legendy i nie tylko, Wyd. 2, Poznań, Wydawn. Poznańskie,2011, s. 161-164.
Ulotki rymowane, „Dziennik Poznański”, 1927, nr 300, s. 5.
W huraganie stepowym, „7 Dni”, 1929, nr 28, s. 16.
W słońcu Italji, Poznań, [s.n.], 1929.
Wśród kwiatów Sycylji. Palermo, „Dziennik Pomorza”, 1928, nr 71, s. 3.
Wielkopolski Benvenzto Cellini: złotnik Kamyn i jego rodzina, „Przegląd Wielkopolski”, 1911, nr 11, s. 179-183.
Włosi w Poznaniu, „Literatura i Sztuka”. Dodatek do Dziennika Poznańskiego, 1914, nr 2, s. 26-29.
Z dawnych dni Poznania : od węgrzyna do cocktaila, Poznań, [s. n.], 1936.
Z dziejów patrycyatu poznańskiego, Warszawa, M. Zamoyski, 1913. 
Z dziejów patrycyatu poznańskiego, „Biblioteka Warszawska”, 1913, T. 4, s. 473-498. 
Z przeszłości dawnych rodzin poznańskich. Walowie-Winklerowie, „Dziennik Poznański”, 1915, nr 271, s. 3; nr 272, s. 3.
Z naszej teki. Obwieszczenie Magistratu Poznańskiego z roku 1533, „Arkona”, 1948, nr 4/6, s. 20.
Żeglarz i chimera : (opowiadanie historyczne), Poznań, [s.n.], 1937.
Żeglarz i Chimera, „Piłsudczycy”, 1937, nr 1-2, s. 9-13. 

BIBLIOGRAFIA

Biernacki A., Z miłości do wiedzy badała i odbrązawiała historię Polski, „Głos Wielkopolski”. 2024, nr 52, s. [1], 15.
Dziejopisarka miasta Poznania, „Gazeta Lwowska”, 1928, nr 250, s. 5.
E. S. Odgłosy ze świata literatury i sztuki. „Łódź na purpurze" Marji Wicherkłewiczowej. - Szalom Asz kawalerem orderu Polonia Restituta. – Mussolini i pisarze. – Głód w Paryżu, „Kurjer Łódzki”, 1933, nr 174 [właśc. Nr 173], s. 9.
Grzegorczyk P., Maria Wicherkiewiczowa (1875-1962), „Rocznik Literacki”, 1962, s. 529-530.
Iwanicka H., Wicherkiewiczowa Maria. Wspomnienie pośmiertne, „Wiadomości”, 1963, nr 9, s. 4.
Koller J., "O dawnym Poznaniu dla Poznania", „Dziennik Poznański”, 1937, nr 281.
Kraszewski T., Maria Wicherkiewiczowa. [Nekr.], „Kronika Miasta Poznania", 1962, nr 4, s. 93-95.
Leitgeber S., Maria ze Sławskich Wicherkiewiczowa (1875-1962), „Gazeta Wielkopolska”, 2001, nr 64, s. 13.
Leitgeber S., Poznańska rodzina Sławskich, [W:] „Kronika Miasta Poznania”, 1933, nr 3-4, s. 310.
Maria Wicherkiewiczowa, [W:]. Grzegorczyk P., Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956 -1967. Cz. 1-2. Warszawa, Instytut Kultury, 1986, s. 269- 270.
Maria Wicherkiewiczowa w słońcu Italii i Capri, [W:] Dużyk J., Polacy na Capri, Kraków, Fundacja Urwany Film, 2015, s. 162-165.
Maria ze Sławskich Wicherkiewicz / 1875-1962, [W:] Sławska-Pawłowska K., Album rodzinny Rogera Sławskiego: historie Ziołeckich, Sławskich i Czaplów, Poznań, Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2021, s. 66-73.
Maria ze Sławskich Wicherkiewiczowa (1875-1962), [W:] Sobczak J., Szlakiem słynnych Wielkopolanek, Poznań, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury, 2008, s. 12.
Marzec L., W salonie Marii Wicherkiewiczowej, [W:] Poznań pisarek i pisarzy: materiały z sesji naukowej zorganizowanej z okazji jubileuszu 45-lecia Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, red. J. Borowczyk, L. Marzec i Z. Kopeć, Poznań, Wydawnictwo "Poznańskie Studia Polonistyczne", 2016 s. 303-316.
Matsel W., Maria Wicherkiewiczowa, 11.XI.1875-27.IV.1962. [Nekr.], „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, 1962, T. 7, z. 2, s. 412-414.
Modrzejewski J., Roger Sławski i jego dzieło, „Kronika Miasta Poznania”, 1988, nr 3, s. 5-23.
Mrugasiewicz I., Spuścizny w zbiorach rękopiśmiennych Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, „Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny”, 2001/2002, 8/9, s. 225-234. 
Mukułowska-Au H., Spacerem przez pokolenia: Motty'owie Sławscy Mukułowscy, Poznań, Pallotinum, 2015, s.141-145.
Paukszta E., Piękny jubileusz, „Express Poznański”, 1954, nr 26, s. 3.
Paukszta E., „Wrośnięta w Poznań”, „Express Poznański”, 1960, nr 64, s. 3.
Pawłowska-Gauza K., Maria Wicherkiewiczowa (1875-1962), „Gazeta Wyborcza Poznań”, 2012, nr 78, s. 9. 
Przybyszewska A., Maria ze Sławskich Wicherkiewiczowa i jej mężczyźni [wystawa], „Winieta”, 2015, Nr 1 (68), s. 7-8.
Rabska Z., Łódź na purpurze, [W:] Wituska Z., 25 lat pracy naukowo-literackiej Marji Wicherkiewiczowej, zebrała Z. Wituska, Poznań, [s.n.], 1935.
Sierpowski S., Studia z historii Włoch XX wieku, Poznań, Instytut Historii UAM, 2012, s. 189-190.
Walne zgromadzenie Związku Zawodowych Literatów Polskich w Poznaniu, „Dziennik Bydgoski”, 1929, nr 76, s. 9. 
Wicherkiewiczowa, Maria Julia (*1875, +1962), [W:] Wielkopolski słownik biograficzny, s. 811-812.
Wicherkiewiczowa Maria - Mistrzyni pióra, [W:] Znane Wielkopolanki, Poznań, Wydaw. Halszka, 2004, s. 81-84.
Wicherkiewiczowa ze Sławskich Maria Julia, [W:] Czy wiesz kto to jest?, red. S. Łoza, Warszawa, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 791.
Wituska Z., 25 lat pracy naukowo-literackiej Marji Wicherkiewiczowej, Poznań, [s.n.], 1935. [Bibliogr. prac M. Wicherkiewiczowej s. 23-31].
Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu Nr 1, [poz.] 1563. Wicherkiewiczowa, W słońcu Italii, [W:] Cenzura PRL : wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu : 1 X 1951 r. : tylko do użytku służbowego : No 00305, posł. Zbigniew Żmigrodzki. Wrocław, “Nortom,” 2002, s. 44.
Zaleski Z., Marji z Sławskich Wicherkiewiczowej zasługi literackie. (Na 20-lecie pracy pisarskiej),„Kronika Miasta Poznania”, 1928, nr 3, s. 278-286. 

Autorka biogramu: Beata Walęciuk-Dejneka
Utwór udostępniony na licencji Creative Commons BY-NC Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne 4.0. Tekst licencji