Górska Pia

	Data urodzenia				1878-04-15
	Miejsce urodzenia				Wola Pękoszowska
	Data śmierci				1974-06-13
	Miejsce śmierci				Kraków
	Pseudonimy i kryptonimy
	Powiązania				ID: cz.I031961
	VIAF ID				171348496
Domena publiczna: Z: Tygodnik Kobiety,1936, nr 23, s. 11.	Wariant nazwiska				Górska, Maria Pia

Urodziła się w 1878 w Woli Pękoszewskiej. Była córką Jana Górskiego i Marii z Łubieńskich, zamożnych ziemian z Mazowsza. Jak podają źródła imię nadano artystce na cześć papieża Piusa IX, który zmarł tuż przed jej narodzinami. Nauki w dzieciństwie pobierała od prywatnych nauczycieli w domu rodzinnym, który stanowił ośrodek życia kulturalnego oddziałujący na bliższą i dalszą okolicę. Do dworu w Woli Pękoszewskiej przyjeżdżało wielu artystów, naukowców i literatów z Krakowa, Warszawy i innych polskich miast.
W wieku 13 lat Pia rozpoczęła naukę profesjonalnego malarstwa. Pierwszym korepetytorem sztuki w roku 1891 został Eligiusz Niewiadomski. Rok później, po długich konsultacjach rodzicielskich, wybrano młodego pejzażystę Józefa Rapackiego. Wśród jej nauczycieli znalazł się również Józef Mehoffer, czy Józef Chełmoński, który kupił posiadłość Kuklówka, niedaleko dworu Górskich.
W 1894 roku 16-letnia Pia została zaproszona do dworku artysty. Początkowo jej pasją były plenery i pejzaże. W lata 1895-1897 rozwijała się artystycznie pod wielkim wpływem na jej malarstwo Chełmońskiego.
Ponadto zajmowała się wiejską ochronką oraz prowadziła ożywione życie towarzyskie. Pod opieką matki wyjeżdżała i uczestniczyła w warszawskich i krakowskich salonach, wiele miesięcy zajmowały jej zagraniczne podróże, odbywane również w celach leczniczych. Około 1907 zamieszkała z matką w Warszawie przy ul. Foksal. Ukończyła kurs dla ochroniarek Stefanii Marciszewskiej. Współorganizowała Ochronę Towarzystwa Przytulisk Niedoli Dziecięcej w Pałacu Karasia na Krakowskim Przedmieściu, w niej podjęła też stałą pracę. Jednocześnie od 1908 roku wraz z Marią Weryho-Radziwiłłowiczówną wygłaszała pogadanki religijne we wszystkich ochronkach dla dzieci. Debiutowała w 1918 roku tomem 36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych. W latach 1914-1918 była wizytatorką miejskich przedszkoli. Specjalizowała się w nauce religii dla dzieci, dla nich też pisała książki i opowiadania.
W 1921 roku uczęszczała do Szkoły Malarskiej Konrada Krzyżanowskiego w Warszawie, a po jego śmierci, w 1922 pragnęła się dostać do powstałej właśnie Szkoły Sztuk Pięknych. Za namową kolegów – artystów, zdała egzamin wstępny z kompozycji i aktu i została wolną słuchaczką Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczyła się w pracowni Tadeusza Pruszkowskiego. W 1929 roku urządza pierwszą wystawę w Zachęcie, a w 1930 na zaproszenie amerykańskiego instytutu wysyła swoje 3 obrazy do Chicago, gdzie otrzymała dobre recenzje. Ulubionym tematem obrazów Pi Górskiej jest człowiek. Uprawiała malarstwo salonowe, tworzyła portrety, pejzaże i sceny religijne.
W czasie II wojny światowej warszawskie mieszkanie zostało spalone. Lata wojny spędziła w Woli Pękoszewskiej, którą wraz z rodziną swojego bratanka opuściła w styczniu 1945 roku. Mieszkała z nimi w Skierniewicach, potem w Milanówku. Utrzymywała się z haftu artystycznego. W 1947 roku przeniosła się do Krakowa. Od 1939 roku malowała już bardzo rzadko, natomiast w okresie powojennym stosunkowo dużo pisała. W 1948 roku opublikowała powieść historyczną dla młodzieży, której akcja toczy się w XIII wieku: Tarcza i kaptur. Powieść z XII wieku. Kilka lat później wydała kolejną powieść historyczną, cofając się do czasów narodzin Jezusa Chrystusa: Miasto Dawidowe. Poza tym napisała i wydrukowała, m.in: powieść Dom pod Kapelą, Szary Brat, opowiadania o bracie Albercie oraz własne wspomnienia o osobistościach świata malarskiego i literackiego, a także kronikę własnego życia: Paleta i pióro. Nie wyszła za mąż i nie założyła rodziny. Zmarła w 1974 roku w Krakowie, pochowana została na Cmentarzu Rakowickim.

TWÓRCZOŚĆ

Biedaczyna, „Pochodnia Seraficka”, 1949, nr 1, s. 17-19.
Boża męka, „Verbum”, 1934, z. 2, s. 209-226
Co można ofiarować Panu Jezusowi (pogadanka), „Wychowanie Przedszkolne”, 1925, nr 1
Gwiazda trzech króli, „Wychowanie Przedszkolne”, 1931, nr 1, s. 16-17.
Dom pod Kapelą: (opowiadanie sprzed pół wieku), Warszawa, Instytut Wydawniczy "PAX" , 1958.
Historia o dwóch Józefach i o czekoladzie, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 2 .
Klara Scifi, „Dziś i Jutro”, 1937, nr 13, s. 194-197.
Miasto Dawidowe, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1955.
Miasto Dawidowe, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1964.
O Chełmońskim : wspomnienia, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1932.
O Chełmońskim : wspomnienia, Radziejowice, Dom Pracy Twórczej, 2014. [Reprint].
On kocha dzieci, il. A. Święcicka, Warszawa, Wydawnictwo S. Arcta, 1948.
Paleta i pióro : (wspomnienia), Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1956.
Paleta i pióro, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1960.
Piosenka o zbożu, „Wychowanie Przedszkolne”, 1932, nr 4, s. 121.
Przyjaciel Chełmońskiego: Brał Albert. (Fragmenty z książki Pii Górskiej: „ O Chełmońskim"), „Głos Brata Alberta”, 1937, nr 1, s. 14-16.
Programy pogadanek stosowanych w Ochronach Kuratoryum Obywat. Rodzin Rezerwistów z dziećmi od lat 5-ciu do 8-miu / religijne oprac. P.Górska, etyczne oprac. C. Niewiadomska, z nauki o rzeczach oprac. M. Weryho-Radziwiłłowiczowa, Warszawa, Kuratoryum Obywat. Rodzin Rezerwistów, 1915.
Przebrany malarz, „Nasza Myśl”, 1933, nr 4, [w: BRAT ALBERT, nr 3, s. 4, dodatku do nr 4 „Naszej Myśli”].
Przyszedł do swoich, Poznań, Księgarnia św. Wojciecha, 1974.
Sługi boże : powiadania i legendy z życia świętych, Warszawa, Gebethner i Wolff; New York, The Polish Book Importing, 1919.
Sługi Boże : opowiadania i legendy z życia świętych, Warszawa, nakł. Gebethnera i Wolffa; New York, The Polish Book Importing, [1921].
Sługi Boże : opowiadania i legendy z życia świętych, Wyd. 2., il. W. Bartoszewicz, Kielce, "Jedność" 1948.
Spotkanie, „Dziś i Jutro”,1925, nr 2, s. 51-54.
Szary brat : opowiadania na tle życia Brata Alberta, Warszawa, Verbum, 1936.
Szary brat : opowiadania na tle życia Brata Alberta, Poznań, Księgarnia Św. Wojciecha, 1974.
Szary brat : opowiadania na tle życia Brata Alberta, Wyd. 2., Poznań, Księgarnia Św. Wojciecha, 1976.
Tarcza i kaptur : [powieść z XIII wieku], [z ośmiu drzeworytami E. Kluczyńskiego], Poznań, Księgarnia Św. Wojciecha, 1948.
Tarcza i kaptur : [powieść z XIII wieku], [z ośmiu drzeworytami Edwarda Kluczyńskiego], Paryż; Monachium, Wydaw. Św. Antoniego "Polska Wierna"- „Słowo Katolickie", 1956.
36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1917.
36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych, Wyd. 2., Warszawa, Gebethner i Wolff, 1920.
36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych, Warszawa, Wydawnictwo M. Arcta, 1918.
36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych, Wyd. 3., Lemförde Centrala Szkolnictwa Polskiego w Niemczech, [1946].
W Monte Casale, „Dziś i Jutro”, 1937, nr 12, s. 180-183.
W naszych kościołach : pogadanki i obrazki liturgiczne, oprac. P. Górska, przedm. J. Woroniecki, Warszawa, nakł. Gebethnera i Wolffa, 1921.
W naszych kościołach : pogadanki i obrazki liturgiczne, oprac. Pia Górska ; z przedm. J. Woronieckiego. Warszawa, Gebethner i Wolff, [1923].
Wspomnienia o Chełmońskim, „Kobieta Współczesna” 1930, nr 38, s.7-8, ; nr 40, s. 6-8.
Ze wspomnień, o Józefie Cliełmońskim [W:] Wydawnictwo Literackie Oddziału Opieki nad Żołnierzem Dowództwa I Korpusu ; nr 28, [Szkocja] 1945.[współwyd. J. Parandowski, Karol Miarka].

Wydane zagranicą

Górska, P. Kada zydi siela : legendos ir apysakos iš Šv. Pranciškaus gyvenimo, Kaunas, Šv. Jėzaus Širdies Seserų leidinys, 1935.

BIBLIOGRAFIA

Alberti K., Malarstwo Pii Górskiej, „Świat Kobiecy”, 1930, nr 20, s. 452-53.
Andrzejewski J., Z nowej beletrystyki, „Prosto z Mostu”, 1937, nr 20, s. 4.
Bednarek A., Górska Pia, [W:] Encyklopedia katolicka. T. 5, Fabbri – Górzyński, pod red. L. Bieńkowskiego [i inni], Lublin, TNKUL, 1989, s. 1386.
Czapski J., Pluszowy album, „Kultura”,1956, nr 7/8, s. 203-206.
[Dorosz B.], Górska Pia 1878-1974, [W:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury : słownik biobibliograficzny. T. 3, G-J, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 124-125.
Dorosz B., Górska Pia 1878-1974, [online], Polscy pisarze i badacze przełomu XX i XXI wieku, Dostępny w internecie: https://pisarzeibadacze.ibl.edu.pl/record_view/1319
Górska Pia, [W:] Czy wiesz kto to jest ?, red. S. Łoza, Warszawa, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 92.
Grodecka A., Wiersze znad palety : twórczość poetycka artystów polskich XIX i XX wieku, Gdańsk, Słowo/Obraz Terytoria, 2020, s.130-132..
J. W., Studia portretowe Marii Pii Górskiej, „Tygodnik Ilustrowany” , 1910, nr 19, s. 375-376.
Jeszcze ze wspomnień o Chełmońskim, [W:] Józefowi Chełmońskiemu w hołdzie Ziemia Łowicka, red. J. Wegner, Łowicz, 1934.
Koller J., Malarka o malarzu, „Dziennik Poznański”, 1931, nr 253, s. 6.
Kołoniecki R.[Z. P.], Niepowodzenia Powodzenia, „Pion”, 1938, nr 28, s. 6.
Kostrzewska E., Ziemianka przy sztalugach : Pia Górska (1878-1974) u początku drogi do kariery artystki, [W:] Między architekturą nowoczesną a tradycyjną [...] między konstrukcją a formą : prace naukowe dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Stefańskiemu. red. P. Gryglewski, T. Bernatowicz, D. Rutkowska-Siuda, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 452-465.
Kozarynowa Z., Gdzie te czasy Pii Górskiej, „Wiadomości”, 1957, nr 3, s. 3.
Krytyka artystyczna kobiet : sztuka w perspektywie kobiecego doświadczenia XIX-XXI wieku, red. naukowa B. Łazarz, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019.
Krzywicka I., Wspomienia o Chełmońskim, „Kultura”, 1932, nr 6 (11), s. 2.
Kufer Kasyldy czyli Wspomnienia z lat dziewczęcych, Wyd. 2., wyboru pamiętników XVIII-XIX w. dokonały D.Stępniewska i B. Walczyna, Warszawa, „Nasza Księgarnia”, 1983, s. 497-510.
Münnich A., Biedaczyna z Krakowa, "Dziennik Poznański", 1937, nr 24.
Okołów-Podhorska S., Narodziny świętości, „Bluszcz”, 1937, nr 14.
Okołów-Podhorska S., Obrazy Pii Górskiej, „Bluszcz”, 1932, nr 10.
Okońska A., Żywoty pań malujących, Warszawa, „Nasza Księgarnia”, 1981, s. 151-184.
Pekaniec A., Czy w tej autobiografii jest kobieta? : kobieca literatura dokumentu osobistego od początku XIX wieku do wybuchu II wojny światowej, Kraków, Księgarnia Akademicka, 2013.
Pekaniec A., Lektury w kobiecej literaturze dokumentu osobistego po 1864 roku : co czytały autorki?, [W:] Czytanie : kobieta, biblioteka, lektura, red. A. Zawiszewska i A. Galant, Szczecin : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2015, s. 157-172.
Pekaniec A., Nie tyko dzienniki : oryginalne warianty kobiecej literatury dokumentu osobistego (na wybranych przykładach). „Ruch Literacki”, 2012. Vol. 53, no. 4-5, s. 451–463. DOI 10.2478/v10273-012-0029-8.
Płaszczewska O., Gabinety, pracownie, mieszkania pisarzy i artystów w literaturze XIX-XX wieku, Kraków, Wydawnictwo AVALON, 2021.
Problematyka religijna w literaturze Pozytywizmu i Młodej Polski : świadectwa poszukiwań, red. S. Fity, Lublin, TN KUL, 1993.
Radkowska J., Pia Górska, Tygodnik Kobiety 1936, nr 23, S. 10-12.
Religijne aspekty literatury polskiej XX wieku, red. M. Jasińska-Wojtkowska, J. Święch, Lublin, TN KUL, 1997.
Samotyhowa N., Wystawa w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych : Pia Górska, „Kobieta Współczesna”, 1928, nr 6, s. 14.
Sieradzka A. Malarstwo religijne Pii Górskiej, „Sacrum et Decorum”, 2013, nr 6, s. 33-42.
Starowieyska-Morstinowa, Z., Dookoła zagadnień religijnych, „Podbipięta”, 1937, nr 5, s. 2.
Urbanowski M., Górska Pia (1878-1974), [W:] Encyklopedia literatury polskiej, red. E. Zarych, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 221.
Urbanowski M., Górska Pia (1878-1974) , [W:] Słownik pisarzy polskich, red. E. Zarych. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 149.
Kunowska-Porębna M., Pia Górska. [W:] Verbum (1934-1939) : pismo i środowisko T. 1 Materiały do monografii, oprac. M. Błońska, M. Kunowska-Porębna, S. Sawicki, Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL, 1976, s. 332-334.
Walęciuk-Dejneka B., Portrety... – sylwetki artystów we wspomnieniach Pii Górskiej, [W:] Mistrz - mentor - wychowawca : z problematyki twórczego wychowania i edukacji, red. J. Posłuszna i M. Prejsnar-Wąsacz, Kraków, Wydawnictwo Aureus, 2015, s. 79-88.
Wielki konkurs jubileuszowy Ilustrowanego Kuriera Codziennego [...] : uzasadnienia decyzji jury w odniesieniu do powieści wyróżnionych, "Ilustrowany Kurier Codzienny", 1936, nr 153, s. 7.
Wojda D., Górska Pia (1878-1974), [W:] Wielki leksykon pisarzy polskich T. 4 Fer-Hof, red., J. Pieszczachowicz, Kraków, Fogra Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 151-153.

Autorka biogramu: Beata Walęciuk-Dejneka