Gładkowska Celina

	Data urodzenia				1859-00-00
	Miejsce urodzenia				Szwajcaria k. Hrubieszowa
	Data śmierci				1892-12-17
	Miejsce smierci				Warszawa
	Pseudonimy i kryptonimy				J.Morosz; Jul. Morosz; Julian Morosz
	Powiązania				Celina Cecylia Augusta z Wołowskich, ID: psb.6754.1
	VIAF ID				102091797
Domena publiczna: BN 92.067 Z: Upominek. Kraków 1893.

Powieściopisarka, nowelistka. Urodziła się w 1859 roku w majątku Szwajcaria pod Hrubieszowem. Córka zubożałych ziemian.
W przypadku Gładkowskiej proces edukacji nie przebiegał według standardowych wzorców instytucjonalnych, lecz był bardziej organiczny oraz spontaniczny. Przyszła pisarka systematycznie poszerzała swoją wiedzę poprzez czytanie literatury, filozofii, historii, a także tekstów naukowych. Lektura była dla niej nie tylko źródłem informacji, ale również swoistą inspiracją twórczą, kształtującą zarówno jej styl, jak i poglądy.
Od 1877 roku Gładkowska pracowała w Warszawie jako nauczycielka na pensji żeńskiej swojej krewnej, Pani Guérin. Z kolei w wieku dwudziestu lat podjęła odważną decyzję o założeniu spółdzielczego sklepu spożywczego, co stanowiło nie tylko ważny krok w jej życiu zawodowym, ale również wpisywało się w szerszy kontekst rozwoju spółdzielczości w Polsce. Założenie sklepu w tak młodym wieku świadczy o przedsiębiorczości, zdolnościach organizacyjnych i chęci Gładkowskiej do aktywnego uczestnictwa w gospodarce lokalnej, co niewątpliwie wpłynęło na jej dalszą karierę, również w kontekście literackim. Tego rodzaju doświadczenie mogło dostarczyć cennych obserwacji społecznych.
Debiut literacki Gładkowskiej przypadł na rok 1878, kiedy pod pseudonimem (Julian Morosz), wydała powieść Złota niteczka. Tuż po ogłoszeniu pierwszego utworu pisarka rozpoczęła stałą współpracę z „Nowinami” (należała do komitetu redakcyjnego), „Gazetą Polską”, „Gazetą Świąteczną” i „Ateneum”.
W 1890 roku Gładkowska otrzymała pierwszą nagrodę w konkursie „Ziarna” za nowelę Noblesse oblige. Jest to istotne wydarzenie, które świadczy o docenieniu twórczości Gładkowskiej w tamtym okresie. Nagroda w takim konkursie mogła przyczynić się do zwiększenia jej popularności jako pisarki oraz mogła stanowić ważny krok w jej karierze literackiej. Dwa lata później, w 1892 roku, literatka ogłosiła powieść Na scenie i za kulisami (Biblioteka Romansów i Powieści), natomiast w 1893 roku wydała studium z natury – A kiedy ono nie takie.
Warto zaznaczyć, że twórczość Gładkowskiej cechują się wyraźnymi akcentami publicystycznymi, które stanowią integralny element jej literackiego warsztatu. W swoich utworach pisarka dążyła do ujawnienia i potępienia niesprawiedliwości społecznych, zwracając szczególną uwagę na losy jednostek słabszych i wykluczonych. Wielokrotnie podkreślała, że wrażliwość moralna społeczeństwa jest miarą jego rozwoju, a prawdziwą miarą postępu jest sposób, w jaki traktuje się najsłabszych. Autorka, poprzez ukazywanie dramatycznych losów swoich bohaterów, starała się wpływać na kształtowanie świadomości społecznej, promując idee sprawiedliwości, empatii oraz solidarności z pokrzywdzonymi.
W dziełach Gładkowskiej widoczna jest również krytyka struktur społecznych, które przyczyniają się do marginalizacji i cierpienia jednostek. Pisarka nie unikała trudnych tematów: podejmowała kwestie związane z biedą, wykluczeniem społecznym, a także
z nadużyciami władzy.
Pisarstwo Gładkowskiej śmiało można postrzegać jako wyraz głębokiej troski o losy jednostek słabszych i wykluczonych, a także jako apel o empatię, zrozumienie i sprawiedliwość. Poprzez swoje dzieła, pisarka zachęca odbiorców do refleksji nad naturą ludzkiej moralności oraz systemami społecznymi, które, choć często nieświadomie, przyczyniają się do utrwalania niesprawiedliwości. W ten sposób twórczość Gładkowskiej staje się formą literackiej ekspresji, jak również ważnym głosem w dyskusji nad kształtem współczesnego społeczeństwa. Celina Gładkowska zmarła 17 grudnia 1892 roku w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ

"A kiedy ono nie takie", studjum z natury, Warszawa, Redakcja "Głosu", 1892.
Biedny Miro, [W:] Upominek : książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej, Kraków, 1893, s. 434-438.
Błazen, dramat z życia, „Biesiada Literacka”,1887, nr 50, s. 387-390.
Błogosławieństwo ojcowskie, „Wieniec”, 1884, nr 24-25.
Burze wiosenne, „Kurier Codzienny”, 1889, nr 1, s. 5-6.
Bywa i tak, „Kurier Warszawski”, 1887, nr 344-347.
Bywa i tak ..., „Dziennik Polski”, 1888, nr 4-6.
Było ich dwoje: nowelka, „Dziennik Polski”, 1888, nr 132-133, nr 135-138.
Było ich dwoje, „Życie”, 1888, nr 1; nr 2; nr 3; nr 4; nr 6; nr 7; nr 8.
Co to będzie! Co to będzie !, „Życie Ilustrowane”, 1887, s. 16-17.
Czarna róża, Warszawa, 1877.
Formy światowe dla tych, co od małego dziecka nie obyli się z nimi, [W:] Na Garnuszek, Warszawa, 1890, s. 7.
Jak to się ludzie żenią: nowelka, „Kurier Codzienny”, 1883, nr 348, s. 1-3.
Jedna z tysiąca: nowelka, „Przegląd Tygodniowy”, Dodatek Miesięczny, 1884, t. 1, s. 410-439.
Jesienne liście: szkice, „Kurier Warszawski”, 1885, nr 287.
Kto się lubi, ten się czubi: przysłowie dramatyczne w 1 odsłonie, „Bluszcz”, 1890, nr 10, s. 76-; nr 11 s. 84 -; nr 12. s. 94 -. 
Marzyła!, „Świat”, 1888, s. 121-133.
Mikita Leszczuk: obrazek podolski, „Wiek”,1885, nr 189, s. 3; nr 190, -205; 207-208; 210-220.
Morfinistka, „Kurier Codzienny”, 1889, nr 224, s. 2-4; nr 225, s. 2-3; nr 226; s. 2-3; nr 228, s. 2-3; nr 229; s. 2-3; nr 230. s. 2-3.
Na scenie i za kulisami: historia parafialna, „Ateneum”, 1882, T. 3, z. 2, s. 203-232; z. 3, s. 420-459; T. 4, z. 1, s. 1-39.
Na scenie i za kulisami: historya parafialna, Warszawa, T. Paprocki, 1893.
Na wiosnę: nowela, „Kurier Warszawski”, 1886, nr 1.
Nauczycielki domowe, „Gazeta Polska”, 1884, nr 136.
Nie miał czasu : nowela, „Kurier Warszawski”, 1886, nr 221-226.
Nie miała baba kłopotu, kupiła sobie ... męża!, „Gazeta Polska w Chicago”, 1909, nr 13.
Nie miała baba kłopotu kupiła sobie ... męża!: powiastka ludowa, Stevens Point, Bracia Korzałłowie, [1910].
Nie miała baba kłopotu kupiła sobie ... męża: powiastka ludowa, Chicago, W. Dyniewicz Publishing Company, 1911. 
Nie zaszkodzi, „Kurier Codzienny”, 1886, nr 355, s. 1-2. 
Ochronki po wsiach, „Gazeta Polska”, 1883, nr 167.
Partia szachów, „Kurier Codzienny”, 1888, nr 3a, s. 1-2.
Pierwsza lekcja, „Kurier Warszawski”, 1890, nr 201.
Pierwszy rękopis, „Kurier Codzienny”, 1886, nr 211, s. 1-2.
Psia dola, [W:] Dla pogorzelców : pismo zbiorowe, Warszawa, [ca 1855] s. 28.
Siostra narzeczonej: nowelka, „Wiek”, 1883, nr 72, s. 5.
Siostrzenica: nowelka, „Wiek”, 1884, nr 27, s. 3., nr 28-31.
Szkaradne psisko, „Kurier Warszawski”, 1887, nr 1.
Takie same jak tamto, „Echo”, 1883, nr 290, s. 1-2.
U adwokata, „Głos”, 1891, nr 28, s. 2-4; nr 29, s. 2-4; nr 30, s. 2-3; nr 31, s. 2-3.
W lombardzie: nowela, „Kurier Warszawski”, 1888, nr 1.
Wieczorem, „Ateneum”, 1887, T. 3, s. 29-39.
Wykolejona, „Gazeta Kielecka”, 1885, nr 87, s. 1-3; nr 88, s.1-; nr 89, s.1-.
Wykolejona, „Gazeta Warszawska”, 1882, nr 200; 201; 203; 204; 205; 206.
Wychowanie domowe, „Gazeta Polska”, 1883, nr 263.
Wigilia Nowego Roku: nowelka, „Gazeta Polska”, 1883, nr 290; 1884, nr 1.
Walerya Marrené (Morzkowska) i jej działalność literacka, „Kłosy”, 1884, nr 978, s. 199-202; nr 979, s. 214-215.
Z albumu clowna, [W]: Na pomoc !: wydawnictwo zbiorowe na korzyść powodzian, Warszawa, 1884, s. 18.
Z rozpaczy: [obrazek], „Dziennik Polski”, 1888, nr 331.
Z rozpaczy, „Kurier Codzienny”, 1888, nr 231, s. 1-; nr 232, s. 1-.
Z sali sądowej: nowella, „Echo”, 1883, nr 277, s. 1; nr 278, s. 1; nr 279, s. 1.
Zadomowa praca kobiet, „Świt”, 1886, nr 126.
Za drogo: V nowela [konkursowa], „Kurier Codzienny”, 1883, nr 71 s. 2; nr 72, s. 2; nr 73, s. 2; nr 74, s. 2, nr 78, s. 2; nr 79, s. 2.
Za późno: scena z praktyki lekarskiej, „Gazeta Polska”, 1883, nr 121-149.
Złota niteczka: opowiadanie, Warszawa, M. Glücksberg, 1877.
Zwierzęce serca: osiemnaście opowieści o zwierzętach, A. J. Sarwa, L. Tołstoj, Z. Zajączkowska, E. Sue, E. Korotyńska, C. Gładkowska, M. Rodziewiczówna, F. Rawita-Gawroński, A. Dygasiński, E. Małaczewski, J. Ejsmond, F. Ossendowski, Z. Kisielewski, H. Zbierzchowski, Sandomierz, Armoryka, 2020.

BIBLIOGRAFIA

[Celina z Wołowskich Gładkowska], „Ateneum”, 1893, T 1, z. 1, s. 238-239.
Emancypantki i modernistki: teksty kobiet o sztuce 1879-1914: antologia, wybór i oprac. M. Kasa, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019.
Gładkowska Celina (1859-1892), [W:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut T. 14, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe: G - Ł, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 85-86.
Gomulicki W., Dwa zgony i dwa wspomnienia : Ludwik Niemojewski i "Julian Morosz" ; Co słychać w operze? ; Przyjaciele "Przyjaciela Fritza" ; Muzyka uczona i muzyka serdeczna ; Zwycięstwo dolara ; Dusze w Ameryce ruble w kieszeni, „Kraj”, 1892, nr 52, s. 22.
Marrené-Morzkowska W., Nasze autorki, „Tygodnik Powszechny”, 1885, nr 20, 21, 22.
Nowicki A., Julian Morosz (Cecylia z Wołowskich Gładkowska), „Dodatek Miesięczny do czasopisma Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych, 1893, półr. I., s. 66-75.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w.- 1970 r. T. 4, A-Ż: nazwiska, red. E. Jankowski, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s.187. Teresińska I., Gładkowska Celina 1859-1892, [W:] Dawni pisarze polscy : od początków piśmiennictwa do Młodej Polski : przewodnik biograficzny i bibliograficzny. T. 1, A – H, red. R. Loth, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2000, s. 335.
Teresińska I., Gładkowska Celina, [W:] Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny, T. 1: A-M, red. J. Krzyżanowski, Cz. Hernas, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.
Turowska-Barowa I., Gładkowska Celina (1859-1892), [W:] Polski słownik biograficzny. T. 8, Wrocław, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich,,1959, s. 97.
Włodarczyk J., Gładkowska Celina (1859-1892), [W:] Encyklopedia literatury polskiej, red. E. Zarych, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 208.
Włodarczyk J., Gładkowska Celina (1859-1892), [W:] Słownik pisarzy polskich, red. E. Zarych, Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 136.
Wspomnienie pośmiertne po św. Celinie Gładkowskiej (ps. Julian Morosz), Tygodnik Mód i Powieści, 1893, nr 1, s. 3.

Domena publiczna: Z: „Dodatek Miesięczny do czasopisma Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych, 1893, półr. I., s.73.			Domena publiczna: [Podobizna Celiny Gładkowskiej (Juliana Morosza)], „Tygodnik Ilustrowany” 1892, nr 156, s. 412.

Autorka biogramu: Barbara Bandzarewicz