 |
Data urodzenia | 1864-06-15 | |||
| Miejsce urodzenia | Tambow (Rosja) | ||||
| Data śmierci | 1910-05-25 | ||||
| Miejsce śmierci | Kraków | ||||
| Pseudonimy i kryptonimy | F.M.; Faustyna M.; Justyna Morzycka; M.; Zora | ||||
| Powiązania | Matka - Maria Ouchowska-Morzycka | ||||
| VIAF ID | 43885961 | ||||
| Domena Publiczna: Z: "Dzwon na wysokiej wieży". BN II 164.747 |
Literatka, popularyzatorka wiedzy krajoznawczej, historycznej i literackiej, działaczka oświatowa,nauczycielka polskiego, popularnie zwana Siłaczką lub Nałęczowską Siłaczką, o której mówi się i pisze w związku z działalnością Stefana Żeromskiego w Nałęczowie w latach 1890-1892 oraz 1905-1908. Prawdopodobnie stała się wzorem dla pisarza i bohaterką jego noweli. Morzycka urodziła się w Tambowie, w więzieniu gubernialnym 15 czerwca 1864 roku. Ojcem jej był Julian Morzycki (1825-1898), uczestnik powstania 1863 roku na Wołyniu, który po aresztowaniu przez rosyjską żandarmerię został skazany wyrokiem sądu na dwadzieścia lat katorgi w Usolu pod Irkuckiem. Matka Maria, z domu Obuchowska, podróżowała dobrowolnie z mężem na Syberię.
Faustyna pobierała nauki w warszawskiej pensji panny Henryki Czarnockiej, uczennicy Narcyzy Żmichowskiej. Uczyła się pilnie, uczestniczyła w kompletach tajnego nauczania. Pod wpływem wybitnych nauczycieli rozbudzała w sobie liczne zainteresowania, w tym literackie oraz społeczno-kulturalne. W roku 1882 ukończyła pensję i po zdaniu egzaminów, otrzymała patent nauczycielski, uzyskując prawo prywatnego nauczania.Z pomocą starszej siostry Róży dostała się w kręgi konspiracyjne młodzieży warszawskiej oraz zaczęła współprowadzić półlegalną działalność oświatową (z siostrą Różą i jej mężem Mieczysławem Brzezińskim). W 1882 roku powstało w Warszawie tajne Koło Oświaty Ludowej, którego członkiem była i wraz z innymi założyła niezależne Kobiece Koło Oświaty Ludowej. Późniejsze lata życia i pracy pedagogicznej związały Faustynę Morzycką z Nałęczowem, Paulinowem i znów Warszawą. Z Nałęczowem zżyła się już od wczesnych swoich lat, jako wychowanica doktora Fortunata Nowickiego, a potem już po 1897 roku i śmierci ojca oraz w 1905 roku, kiedy zamieszkała tu wraz z matką i owdowiałą siostrą. Oprócz działalności oświatowej, prowadzonej na szeroką skalę, zajmowała się też Morzycka konspiracyjną pracą polityczną. Należała do Polskiego Związku Ludowego, sympatyzowała z PPS, była członkinią nałęczowskiego Towarzystwa <Światło>. W jej mieszkaniu odbywały się tajne zebrania, przebywali konspiratorzy i uciekinierzy z więzienia lubelskiego. Za swoją działalność została aresztowana i osadzona w celi. Udało się ją jednak stamtąd wydostać. Zaniepokojona matka wpłaciła wysoką kaucję. Faustyna wyjechała do Krakowa, gdzie podjęła pracę na Uniwersytecie Ludowym im. Adama Mickiewicza. Prowadziła wykłady, organizowała odczyty, brała udział w różnych imprezach dobroczynnych, tęskniła jednak za Nałęczowem. 25 maja 1910 roku popełniła samobójstwo (otruła się), pochowano ją na Cmentarzu Rakowickim.
Morzycka jako literatka, na potrzeby czytelników z ludu, adaptowała dzieła wybitnych pisarzy (Józefa Ignacego Kraszewskiego, Bolesława Prusa, Tomasza Teodora Jeża czy Elizy Orzeszkowej), publikując przeróbki i skróty wybranych książek (np. Starej baśni, Placówki, W zimowy wieczór). W formie prostej i przystępnej pisała też tomy, zaznajamiające z historią, obyczajami i warunkami geograficznymi innych krajów, m.in. Z dalekiej północy. Norwegia, Szwecja, Dania, Islandia i Laponia (1896; 1907), Szwajcaria, jej przyroda i mieszkańcy (1901), Francja i jej mieszkańcy (1903), Belgia (1907), Holandia (1907), Grecja (1910). Ogłaszała również popularne biografie wybitnych postaci: Jana Zamoyskiego, Wincentego Pola, Juliusza Słowackiego, Ignacego Krasickiego, antologie poezji polskiej, czy opowiadania dziejowe (wspólnie z Cecylią Niewiadomską: Z różnych chwil. Opowiadania dziejowe 1901). Próbowała też sił na niwie pisarskiej, jednak bez większych rezultatów artystycznych i ze znacznie mniejszym powodzeniem. Wydała m.in.: Powrotne fale: dziewięć strof powieściowych
z życia współczesnego (1906), Drogami życia: powieść współczesna (1903), Z dnia wczorajszego (1907), powieść w listach z akcją osadzoną pod koniec XIX wieku. Ponadto opublikowała utwory sceniczne dla dzieci: Pod nową gwiazdą: utwory sceniczne dla dzieci i młodzieży (1911). W zakresie zagadnień związanych z oświatą, kształceniem i wychowaniem, swoje artykuły ogłaszała na łamach wielu gazet i czasopism, m.in.: Głosu, Przeglądu Pedagogicznego, Ogniwa, Zorzy.
Na pamiątkę działalności Faustyny Morzyckiej i pamięci o niej Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Nałęczowie otrzymała jej imię: „Z dniem 20 maja 1980 roku Aktem Nadania Imienia przez Wojewodę Lubelskiego, Biblioteka otrzymała nazwę: <Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna im. Faustyny Morzyckiej w Nałęczowie>”.
TWÓRCZOŚĆ
Belgja Warszawa, skł. gł. w "Księgarni Polskiej"1907.
Cudowna historya Joanny Dark, świątobliwej dziewicy francuskiej. Warszawa, Księgarnia Polska,1902, [1917].
Drogami życia : powieść współczesna. Lwów, "Słowo Polskie", 1903.
Dzwon na wysokiej wieży: nowelki i baśnie oryginalne i tłómaczone. Warszawa,"Księg. Polska",1911.
Grecja Warszawa, skł. gł. w Księgarni Polskiej,1910.
Francja i jej mieszkańcy .Warszawa, skł. gł. w Księgarni Polskiej, 1903.
Holandja , Warszawa,skł. gł. w Księgarni Polskiej, 1907.
Ignacy Krasicki biskup warmiński : jego bajki i inne pisma dla młodzieży, Warszawa, [s.n.], 1899.
Jan Zamojski : wielki kanclerz i hetman koronny : życiorys, Łodź, [s.n.],1898.
Juljusz Słowacki ,Warszawa,skł. gł. "Księgarnia Polska", 1901.
Pamięci Bolesławity, "Diabeł (Kraków)", 1887, nr 9.
Pieśniarz : zbiór wierszy, pieśni i gawęd. 1 ,Warszawa, [s.n.]1898, 1906.
Pod nową gwiazdą : zbiór komedyjek dla dzieci i młodzieży, Warszawa, skł. gł. Księg. Polska,1911.
Powrotne fale : dziewięć strof powieściowych z życia współczesnego , Warszawa,Gebethner i Wolff, 1906.
Szwajcarja, jej przyroda i mieszkańcy : szkic geograficzno - etnograficzny ,Warszawa, Księgarnia Polska, 1901.
Wielki charakter czyli życie Beniamina Franklina ,Warszawa, A. Rzążewska, 1896.
Wincenty Pol : życiorys ,Warszawa, Spółka Nakładowa Tanich Wydawnictw, 1899.
Z dalekiej Północy : Norwegja, Szwecja, Danja, Islandja i Laponja,Warszawa,Skład Główny w księgarni M. A. Wizbeka, 1907.
Z dnia wczorajszego : powieść. Cz. 1., Warszawa, [s.n.], 1907.
Z dnia wczorajszego : powieść. Cz. 2., Warszawa, [s.n.], 1907.
Z różnych chwil : opowiadania dziejowe , współaut. C. Niewiadomska. Petersburg, K. Grendyszyński,1901.
Opracowania
Bez rodziny : według powieści Hectora Malota, Wyd. 2., Warszawa, [s.n.], 1902., Wyd. 4., Warszawa, skł. główny w "Księgarni Ludowej", 1918., Wyd. 5., Warszawa, Wydaw. "Oświata" Tow. N. S. W., 1922., Wyd. 6., Warszawa, "Nasza Księg.", 1927.
Czarny kapitan czyli wyzwolenie z niewoli : opowiadanie. Warszawa, 1901
Dla rodziny z powieści H. Malota, przer. dla młodzieży, Wyd. 2, Warszawa, Oświata Tow. N.S.W., 1904., Wyd. 3., Warszawa, "Nasza Księg.", 1927.
Dzieło jednego życia: podług książki murzyna Buckera Waszingtona, Warszawa, [s.n.], 1918.
Kuźma Jeż : opowiadanie z dawnych czasów z powieści T. T. Jeża: “Historya o pra - pra - dziadku” z upoważnienia aut. skróciła Faustyna Morzycka, Warszawa, [s.n.], 1886., Wyd. 2., Warszawa, skł. gł. Księg. M. Wizbeka, 1897.
Maraton., Kornel Ujejski, Wyd. 2., Warszawa, Chłopska Spółdzielnia Wydawnicza, 1947.
O ojcowiznę, czyli jak sobie jeden chłop z Niemcami poradził: z powieści Bolesława Prusa p. t. "Placówka", skróciła z upoważnienia aut. Faustyna Morzycka, Warszawa, 1889. Wyd. 3,. Warszawa, [s.n.], 1900. Wyd. 4., Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1906., Wyd. 5., Warszawa, "Księgarnia Polska" Tow. Polskiej Macierzy Szkolnej, 1922.
Pójdźcie o dziatki! : zbiorek wierszy Adama Mickiewicza dla dzieci i młodzieży, Warszawa, [s.n.], 1899. Wyd. 2, Warszawa, [s.n.], 1906.
Przygody Jakóba : z powieści Alfonsa Daudet'a, przyswoiła Faustyna Morzycka, Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1903., Wyd. 2, Warszawa, skład główny w "Księgarni Ludowej". 1917., Wyd. 3, Warszawa Książnica Polska Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych), 1922. .
Przygody Robinsona, skróciła F. M., Warszawa, [s.n.], 1891., Wyd. 2, Warszawa, [s.n.],1907.
Rycerz chrześcijański : przez Z. M.[Jeż T. T.], skróciła F. M., Warszawa,skł. gł. Centnerszwer, 1899.
Sen Józia : z powieści Z. Urbanowskiej "Gucio zaczarowany", przer. F. M., Warszawa, [s.n.], 1891., Wyd. 2. , Warszawa, [s.n.], 1904., Wyd. 3., Warszawa, [s.n.], 1918.
Stara baśń : opowiadanie z dawnych czasów. J. I. Kraszewski, przerobiła F. M., Warszawa, [s.n.],1886, 1889.
Stara baśń: opowiadanie z dawnych czasów, z powieści J. I. Kraszewskiego, Wyd. 3, przer. F. M., Warszawa, skł. gł. Księgarnia Polska, 1903.
W zimowy wieczór : opowiadanie Elizy Orzeszkowej, Wyd. 6, skróciła F. Morzycka, Warszawa, "Księgarnia Polska" Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej,1927.
BIBLIOGRAFIA
Borkowska G., Alienated women : a study on Polish women's fiction, 1845-1918, Budapest, Central European University Press, 2001.
Brzeziński M., Śp. Faustyna Morzycka., Przewodnik Oświatowy (Kraków), 1910, nr 7-9, 283-285.
Brzeziński M., Ś.p. Faustyna Morzycka, „Zorza”, 1910, nr 22, s. 339-340.
Dębska K., Polskie tłumaczki literackie XIX wieku, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2023.
Faustyna Morzycka 1864–1910,[W:] Kurtyna Kobiet, Kraków, [2023], s. 80.
Flach J., Na nową szkołę, „Przegląd Polski”, 1907/1908, T. 1, z. 1, s. 116-120.
Gajda A., Kobieta jako popularyzatorka nauki i wiedzy. Obraz piśmiennictwa kobiecego z przełomu XIX i XX wieku na podstawie „katalogów rozumowanych”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, 2021, T. 55, s. 137–150. DOI: 10.18778/0208-6077.55.08
Jabłońska K., Płomień na wietrze : (opowieść o Faustynie Morzyckiej), Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1964.
Kacprzak M. M., Dzieła Adama Mickiewicza w książce dla dzieci i młodzieży do 1918 r. Inicjatorzy przedsięwzięć wydawniczych – wydawcy – wydawnictwa – drukarze w trosce o oświatę i kulturę polską pod zaborami , [W:] red. I. Michalska, G. Michalski, Oświatowe i edukacyjne aspekty działalności wydawniczej w XIX i początkach XX wieku,, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 73-100. DOI: 10.18778/8088-112-9.06
Kacprzak M. M., Morzycka Faustyna (1864–1910), [W:] Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny T. 2: L–Ż, red. nauk. A. Bołdyrew, A. Wałęga, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023, s. 132-134. DOI: 10.18778/8331-332-0
Kempa A., Bohaterki. "Tygiel Kultury", 2002, nr 7/9, s. 16-20.
Kiepurska H., Morzycka Faustyna. [W:] Polski słownik biograficzny T. 22, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977, s. 29-31.
Kłak T., W krajobrazie Nałęczowa. Nałęczów, 2005.
Kołodziej P., Raport z oblężonego świata, „Polonistyka. Innowacje”, 2020, nr 12, s. 109–140. DOI: 10.14746/pi.2020.12.7
Krzywobłocka B., Nauczycielka z Nałęczowa, [W:] Biografie nietypowe, Warszawa, Książka i Wiedza, 1969, s.
Kulikowska M., Faustyna Morzycka (Wspomnienie pośmiertne), "Na Ziemi Naszej" : dodatek literacko-naukowy „Kurjera Lwowskiego”, 1910, nr 12, s. 89.
Lada W., Siłaczka rzuca bomby, "Dziennik Gazeta Prawna", 2020, nr 118, s. A26-A27.
Miezian M., "Siłaczka" Żeromskiego została pochowana na cmentarzu w Krakowie, „Gazeta Krakowska”, 2019, nr 185 (9 VIII), dod. Kocham Kraków, s. 5.
Miezian M., "Siłaczka" Żeromskiego została pochowana w Krakowie, „Nasza Historia”, 2015, nr 3, s. 14-15.
Mironowicz-Panek M., Działalność Lubelskiego Towarzystwa Oświatowego ‘Światło’, [W:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie III : panie z dworów i pałaców, T. 2, red. H. Łaszkiewicz, Lublin, Wydawnictwo Werset, 2007, s. [353]-365.
Nagórska W., Faustyna Morzycka (1864–1910), „Niepodległość ”, 1931, t. 4, z. 1(7), wyd. II, 1933; s. 106-117.
Okraska R., Siłaczka niezmyślona, "Tygodnik Powszechny", 2019, nr 24, s. 56-59.
Paletschek S., Pietrow-Ennker B., Women’s Emancipation Movements in the Nineteenth Century : A European Perspective. Stanford University Press, 2004.
Paprocka N., Faustyna Morzycka : traduire pour la jeunesse en Pologne au tournant des XIXe et Xxe siècles, „Atelier de Traduction”, 2015, Nº 23, pp. 193-205.
Piasecka W., Faustynka, Kijewo Królewskie, Wydawnictwo Niko, 2018.
Piasecka W., Zasłużyć na fiołki : baśń biograficzna o Faustynie Morzyckiej, Elbląg, Wydawnictwo Drozd, [2007].
Rudaś-Grodzka M., Cela jako własny pokój. Relacje więźniarek politycznych z XIX i początku XX wieku, "Wiek XIX", 2015, nr 8, s. 1-18.
Rudaś-Grodzka M., Powstańcy styczniowi i ich córki terrorystki. [W:] Rok 1863 : narodziny nowej Polski, Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN, 2016, s. 168-195.
Sadlik M., Drogami życia i twórczości Faustyny Morzyckiej – "Siłaczki". [W:] Literatura niewyczerpana : w kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914, red. K. Fiołek, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2014, s. 215-224.
Siłaczka. Warszawa, 9 października 1909 roku, [W:] Górski R., Polscy zamachowcy – droga do wolności, Kraków : Wydawnictwo Egis Libron 2008.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż : nazwiska, red. E. Jankowski. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,1996, s. 466.
Sołdek J. M., Faustyna Morzycka : siłaczka Żeromskiego, Nałęczów, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna im. Faustyny Morzyckiej, 2010.
Sołtysik M., Mroczna strona nadwrażliwości, "Palestra" R. 57, nr 1/2 (2012), s. 226-233.
Trzcińska D., Faustyna Morzycka (1864-1910), "Oświata Dorosłych", 1962, nr 1, s.52-53.
Walęciuk-Dejneka B., "Oświecać lud, szerzyć kulturę, budzić zakrzepłe serca..." : Faustyna Morzycka - samotna siłaczka. [W:] Siła samotności : zjawisko kobiecej samotności w kulturze i edukacji, red. J. Posłuszna, Kraków, Wydawnictwo Aureus, 2015, s. 65-74.
Widzińska M., Faustyna Morzycka. Palące pragnienie czynu, [W:] Krakowski szlak kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, T. 3, red. E. Furgał, Kraków, 2011, s. 221–232.
Zalech K., Faustyna Morzycka, „Gazeta Nałęczowska”, 2007, nr 8, s. 17.
Żarnecka Z.: Działalność oświatowa Faustyny Morzyckiej na tle epoki 1864-1910. Warszawa, 1948.
Autorka biogramu: Beata Walęciuk-Dejneka
 |
 |
|
Członkowie Lubelskiego Towarzystwa |
Ludwik Krzywicki w otoczeniu rodziny |
