Data urodzenia				1878-00-00; 1879-01-29*
	Miejsce urodzenia				Budzisław Kościelny
	Data śmierci				1923-05-06
	Miejsce smierci				Płock
	Pseudonimy i kryptonimy				Maria Oksza; Teresila; Teressita; Theresita
	Powiązania				z Krzymuskich; Córka Marii Krzymuskiej (1850-1901); ID:psb.11528.6
	VIAF ID				165475889
	Warianty nazwisk				Iwanowska; Krzymuska-Iwanowska.
Domena publiczna. Z: Wiadomości Literackie, 1938, nr 30, s. 3.
* Data urodzenia za: D. Samborska-Kukuć, NPLP / Słownik Krytyki Literackiej XIX Wieku

Maria Krzymuska (Maria Krzymuska-Iwanowska, pseud. Theresita) – urodziła się w 1878 roku w Budzisławiu Kościelnym jako córka Marii z Orzechowskich i Stanisława Krzymuskiego, ziemian z Kielecczyzny. Jej matka była krytykiem literackim działającym pod pseudonimem Marcin Oksza. Zarówno Maria Krzymuska-Iwanowska, jak i jej siostra, Julia Kisielewska, poszły śladami swojej matki, Marii Krzymuskiej, kontynuując jej dziedzictwo literackie. Obie siostry rozwijały swoje kariery w dziedzinie literatury, zajmując się zarówno twórczością pisarską, jak i krytyką literacką, co sprawiło, że stały się istotnymi postaciami w polskim środowisku literackim przełomu XIX i XX wieku. Maria skupiła się na łączeniu elementów mistycyzmu i psychologii w swoich dziełach, podczas gdy Julia poświęciła się literaturze dziecięcej oraz eseistyce, obie jednak czerpały inspirację z dorobku i pracy swojej matki, co znacząco wpłynęło na ich własne ścieżki artystyczne. Krzymuska ukończyła szkołę klasztorną w Beaugency koło Orleanu, jednak nie mogła wstąpić do tej wspólnoty z powodu jej rozwiązania. Przez wiele lat uczyła prywatnie języka francuskiego, podróżowała po Europie, a następnie Stanach Zjednoczonych. W 1898 roku przebywała w Krakowie, gdzie zaprzyjaźniła się z Dagny i Stanisławem Przybyszewskim oraz była związana z krakowskim środowiskiem artystycznym. Jesienią 1905 roku wzięła udział w ulicznych manifestacjach patriotycznych w Warszawie oraz w pracach komitetu udzielającego materialnej pomocy rodzinom strajkujących robotników. Wraz z początkiem kolejnego roku znalazła się w Paryżu, gdzie zafascynowała się mistycyzmem i sztuką średniowieczną, jednocześnie nawiązując kontakty z międzynarodowym środowiskiem artystycznym. Następnie udała się do Londynu, aby zapoznać się z nowymi angielskimi trendami w szkolnictwie, w związku z planami założenia nowoczesnej, eksperymentalnej szkoły dla dziewcząt w Polsce. Wydarzenia z lat 1905–1906 opisała w swojej autobiograficznej powieści U źródeł, która została opublikowana na łamach "Bluszczu" w latach 1912–1913.
Maria Krzymuska-Iwanowska była wybitną przedstawicielką mistycznego nurtu w prozie końca XIX wieku. Jej zbiór nowel zatytułowany Stygmat (1906) został przyjęty jako „pierwsza polska dawka neoromantycznego mistycyzmu”. Postrzegała ona mistycyzm jako wyraz „tęsknoty ludzkiej za Pięknem bez skazy, za wyzwoleniem z pęt ciała, za miłością nadziemską, która z ducha jest i w Bogu tylko spocząć może”, podobnie jak ascetyczne piękno średniowiecznych katedr. Jej twórczość, publikowana pod pseudonimem Theresita, nawiązywała do mistycznych doświadczeń, przypominających dzieła św. Teresy z Avila. Maria Krzymuska-Iwanowska łączyła charakterystyczne dla epoki elementy mistycyzmu i psychologicznego ekshibicjonizmu, w swoich utworach nie bała się poruszać wątku religijno-erotycznego. Widoczne są w jej utworach wpływy Stanisława Przybyszewskiego i jego twórczości.
Stygmat łączył modę schyłku wieku z tradycją pism mistycznych, co objawiało się w formie „dziennika duszy” – kontaminacji stylu mistycznych pamiętników, często pisanych w przypływie natchnienia. W swoich utworach pisarka eksplorowała tematy przeobrażenia duchowego prowadzącego do unii z Bogiem, a także kontaminację erotyzmu z mistycyzmem. W autobiograficznej powieści U źródeł autorka wyjawiła swoją predyspozycję do „mimowolnego pomieszania erotyzmu z mistycyzmem, miłości boskiej z ludzką”, nadając tej tematyce ryzykowny, balansujący na granicy świętokradztwa charakter. W Stygmacie bohaterka, która poszukuje spełnienia i sensu egzystencji, doświadcza mistycznych przeżyć poprzez halucynacje, ekstazy i wizje, co stanowi alternatywę wobec poznania rozumowego. Krzymuska-Iwanowska bada również temat tragicznego konfliktu między miłością sacrum i profanum, co często prowadzi jej bohaterki do gorzkiego rozczarowania. Chociaż twórczość Theresity początkowo cieszyła się zainteresowaniem, późniejsze dzieła, takie jak U źródeł, nie wzbudziły już takiego entuzjazmu, co może wynikać z przestarzałości literackiej mody w obliczu I wojny światowej. Niemniej, jej prace pozostają świadectwem głębokiej fascynacji mistycyzmem, w której surowa biblijność, liryzm ewangeliczny i wyrafinowana zmysłowość łączą się, oddając złożoność ludzkiej natury przełomu wieków.
W 1907 roku pisarka poślubiła dziennikarza Feliksa Iwanowskiego, przyjmując nazwisko Maria Krzymuska-Iwanowska. Wyjechała z mężem do Stanów Zjednoczonych, gdzie przez dłuższy czas mieszkała w Chicago i pracowała w redakcji polskiego dziennika. W 1911 roku powróciła do Europy, a w Paryżu nawiązała kontakty z polskimi kręgami niepodległościowymi. Podczas I wojny światowej przebywała w Warszawie, angażując się w działalność konspiracyjną. Była zadeklarowaną zwolenniczką Józefa Piłsudskiego, co wyraziła w opowiadaniu In memoriam opublikowanym w 1917 roku. Trzy lata później przez osiem miesięcy aktywnie uczestniczyła w akcji plebiscytowej na Śląsku. Ostatnie dwa lata życia spędziła u siostry, Julii Kisielewskiej, cierpiąc na gruźlicę. Zmarła 6 maja 1923 roku w Płocku, mając 45 lat.

TWÓRCZOŚĆ

Appassionata, „Myśl Polska”, 1906, nr 17, s. 271-274.
Cupio dissolvi, „Głos Polski”,1907, nr 9, s.137-138.
Diabolique, „Życie”, 1899, nr 15/16, s. 305-306
Gerhard Hauptmann, Warszawa, [s.n.], [1898].
Gerhard Hauptmann, „Ateneum”, 1898, T. 2 (90), z. 4, s. 73-104.
In memoriam, Warszawa, [s.n.], 1917.
In memoriam, „Bluszcz”, 1917, nr 3-12.
In questa tomba oscura, „Bluszcz”, 1917, nr 29, s. 221-222.
Królowo Korony Polskiej !... „Bluszcz”, 1917, nr 18, s. 129-130.
Książka na tle stosunków polskich Gabrieli Reval, „Tygodnik Mód i Powieści”, 1912, nr 23, s. 2-3.
Na dzień 19 marca, „Bluszcz”, 1918, nr 11, s. 81.
Na dzień 19 marca, „Nowa Gazeta”, 1918, nr 139, s. 3.
Niepokalanka, „Krytyka”, 1902, z. 6, s. 395-404.
Niepokalanka [Nowela], „Tygodnik Rzeszowski”, 1909, nr 25-27.
Nowa książka o Polsce, „Gazeta Kujawska”, 1912, nr 23-24.
O Kasprowiczu, "Nowe Słowo" 1914, nr 154, s. 1-2.
O Kasprowiczu, "Słowo Polskie", 1914, nr 154, s. 1-2.
O "Marii Magdalenie" Daniłowskiego refleksje, „Bluszcz”, 1913, nr 45, s. 501.; nr 46, s. 509-510.
O śpiewie w kościele, „Kurier Polski”, 1916, nr 102, s. 3.
Oto jest romans życia nieskłamany niczem, „Krytyka”, 1900, z. 5, s. 366-375.
Paderewscy, „Bluszcz”, 1918, nr 50, s. 373-374.
Paryż, 15 lipca 1899 r., „Bluszcz”, 1909, nr 29, s. 317-320.
Po latach dziesięciu : wspomnienie, „Bluszcz”, 1912, nr 14, s.164-164.
Pod znakiem Kościuszki: (w rocznicę 4-go kwietnia), „Bluszcz”, 1917, nr 14, s. 97-98; nr 15, s.105-106; nr 17, s. 121-122.
Poeta wielkiej miary, „Dziennik Narodowy” 1908, vol. 10, nr 140 (z 13 czerwca), s. 4.
Poezja ludowa w twórczości Marii Konopnickiej, „Bluszcz”, 1911, nr 21, s. 218 ; nr 22, s. 230-231 ; nr 23, s. 239-240.
Pomocny, „Biesiada Literacka”, 1894, nr 47, s. 331.
Popierajmy pieśń narodową, „Zgoda”: Wydanie Dla Mężczyzn (Chicago, Ill.), 1908, nr 10.
Przed przyjazdem Komendanta, „Bluszcz”, 1918, nr 44, s. 326.
Przyjaciel Polaków, „Tygodnik Ilustrowany”, 1907, nr 26, s. 531.
Salvae aeternum, „Myśl Polska”, 1906, nr 10, s.160-164.
Sama, „Biesiada Literacka”, 1895, nr 49.
Sanguina, „Krytyka”, 1899, t. 1, s. 504-512.
Stygmat, „Nowe Słowo”, 1902, nr 15; nr 18.
Stygmat, Warszawa, J. Fiszer, 1906.
Stygmat, Wyd. 2., Warszawa, J. Fiszer; Kraków, G. Gebethner, 1909.
Stygmat, Warszawa : Fundacja Festina Lente, 2013.
Szopka paryska, „Nowa Gazeta”, 1912, nr 95; nr 97; nr 99.
Taktyka sufrażystek angielskich, „Bluszcz”, 1911, nr 3, s. 27-28.
Tańcuj... tańczy cała szopka !, „Echo Literacko-Artystyczne”, 1913, nr 3, s. 389-394.
Tyfus panny Jaśki, „Bluszcz”, 1918, nr 27, s.202.; nr 28, s. 210.; nr 29, s. 218.; nr 30, s.226-227.; nr 31-32, s.237-239.
U celu, „Biesiada Literacka”, 1901, nr 45, s. 365-366.
U źródeł: powieść, „Bluszcz”, 1912, nr 19, s. 216-217.; nr 26, s. 296-297.; nr 30, s. 342-342.; nr 32-52.
U źródeł: powieść, „Bluszcz”, 1913, nr 1; nr 3; nr 5; nr 7; nr 10; nr 12-18.
U źródeł: powieść, Warszawa : Kasa Przezorności i Pomocy Warsz. Pomocników Księg. 1914.
U źródeł [W:] Wspólnota pytań. Antologia. T. 3. Red. E. Paczoska, I. Poniatowska, M. Chmurski, Warszawa, Wydawnictwa UW, 2017, s. 55-65.
W przededniu pamiętnych rocznic, „Bluszcz”, 1908, nr 20, s. 221.
W setną rocznicę zgonu Dąbrowskiego,”Bluszcz”, 1918, nr 22-23, s. 165-166.
Władysław Reymont : (Komediantka, Fermenty, Ziemia obiecana, Szkice i obrazki), Warszawa, [s.n.], 1899, s. 326-334.
Władysław Studnicki: Sprawa polska, „Literatura i Sztuka: dodatek do Dziennika Poznańskiego, 1911, nr 5, s. 71-73.
Wspomnienie: listy z Paryża, „Bluszcz”, 1911, nr 30; nr 34; nr 35; nr 40; nr 42.
Z literatury. Chimera, „Bluszcz”, 1918, nr 39, s. 280-287; nr 40, s. 296; nr 42, s. 311-312.
Zwiastun świtu, „Strażnica”, 1914, nr 1.

BIBLIOGRAFIA

Albrecht-Szymanowska W., Krzymuska-Iwanowska Maria (1878-1923), [W:] Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny. T. 2, I – Me, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2001, s. 293-204.
Banot A.E., Nie(do)czytane: pisarki nowoczesności przełomu XIX i XX wieku. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2024.
E. W., Marja Iwanowska (Theresita), „U źródeł prawdy", „Echo Literacko-Artystyczne”, 1914, nr 11, s. 665.
Flach J., Kronika Literacka, „Przegląd Polski” 1907, t. 163, s. 161.
Gutowski W., Cykl prozy spowiedniczej - konstrukcja czy ekspresja ? Na przykładzie "Stygmatu" Marii Krzymuskiej, [W:] Cykl literacki w Polsce, red. nauk. K. Jakowska, B. Olech, K. Sokołowska, Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 203-210.
Gutowski W., Nagie dusze i maski : o młodopolskich mitach miłości, Wyd. 2 poszerz. i uzup., Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1997.
Helsztyński S., Meteory Młodej Polski, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1969.
Helsztyński S., Theresita, imienniczka św. Teresy z Avila, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 30, s. 3.
Hutnikiewicz A., Młoda Polska, Wyd. 9., Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 430.
Iwanowska z Krzymuskich Marja, [W:] Lechicki C., Przewodnik po beletrystyce, Poznań, Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, 1935, s. 248.
Kisielewska J. [J. Oksza], Dokumenty, „Wiadomości Literackie”, 1930, nr 15, s. 1.
Kisielewska J. [J.Oksza], Kobieta w naszej literaturze współczesnej, "Bluszcz", 1908, nr 52, s. 593-598. [s. 594 - fragment dot. działalności i twórczości
M. Iwanowskiej (podobizna na s. 597)].
Klewinowska K., Julia Kisielewska – ciche wspomnienie zapomnianego głosu, „Bibliotekarz Podlaski”, 2018, T. 19, nr 1 (38), s. 279-289.
Krzymuska-Iwanowska Maria (1878-1923), [W:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut T. 14, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe: G - Ł, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 557-558.
Krzymuski J., Krzymuscy : historia rodziny XVII - XX wiek, [b.m.w.], sumptem własnym, 2004.
Krzymuski J., Krzymuscy : historia rodziny XVII-XX wiek, [b.m.w], własnym sumptem, 2007.
Krzyżanowski J., Neoromantyzm Polski, Wyd.3, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
Łopuszańska M., Z ruchu literackiego [Stygmat -Theresity (Maryi Krzymuskiej). Książe - Powieść. Zofii Rygier-Nałkowskiej. Dyletanci grzechu - Dramat Halszki Szarskiej], Myśl Polska, 1907, nr 2. 25-28.
Maria z Krzymuskich Iwanowska („Theresita”), [W:] Wierna służba : wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910-1915 ; Służba ojczyźnie : wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915-1918, Warszawa, Instytut Pamięci Narodowej, 2021, s. 633-634.
Marja z Krzymuskich Iwanowska (Theresita) [W:] Służba ojczyźnie : wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915-1918, Warszawa, Główna Księgarnia Wojskowa, 1929, s. 78, 415.
Mazanowski A., Współczesna galeria powieściopisarek polskich, „Przegląd Powszechny”, 1916, T. 131, s. 67-69.
Sadlik M., "Konfesje samotnych": w kręgu prozy spowiedniczej 1884-1914, Kraków, Universitas, 2004.
Sadlik M., „Prawdziwa mistyka jest […] kobietą” – mistyczne nastroje prozy kobiecej, [W:] Przekleństwo i harmonia nieskończonego : z zagadnień literatury Młodej Polski i epok późniejszych, pod red. K. Badowskiej, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014, s. 115-129. DOI: 10.18778/7969-406-8.06 
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r., T. 4, A-Ż., red. E. Jankowski, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 239.
Sten J., Profile autorek, „Krytyka”, 1907, T. 1, s. 176-180.
Taborski R., Krzymuska Maria (1878-1923), [W:] Polski słownik biograficzny, T. 15, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1970, s. 558.
Walewska C., Stygmat. „Bluszcz” 1907, nr 48, s. 538-539.
Włodarczyk J., Krzymuska-Iwanowska Maria (1878-1923), [W:] Encyklopedia literatury polskiej, red. E. Zarych, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005,
s. 335.
Włodarczyk J., Krzymuska-Iwanowska Maria (1878-1923), [W:] Słownik pisarzy polskich, red. E. Zarych. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 254-255.
Za Twój namiętny pocałunek (Maria Iwanowska – Theresita), [W:] Baranowska A., Kraj modernistycznego cierpienia, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy,1981, s. 92-109.
Zawiszewska A., Między Młodą Polską, Skamandrem i Awangardą: kobiety piszące wiersze w dwudziestoleciu międzywojennym, Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2014.
Żołnik A., Maria Krzymuska-Iwanowska vel Theresita, czyli la douleur d'exister : retekstualizacja stygmatu jako strategia przetrwania dla wykluczonych, nienaturalnych, nieautentycznych, [W:] Literatura niewyczerpana: w kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914, red. K. Fiołek, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2014, s.157-165.

Autorka biogramu: Wiktoria Świętuchowska

Portret Marii Krzymuskiej „Theresity” Konrad Krzyżanowski (1872-1922)

	Data urodzenia				1845-12-11
	Miejce urodzenia				Wronów
	Data śmierci				1929-03-20
	Miejsce śmierci				Warszawa
	Pseudonimy i kryptonimy				Z.K.; ***
	Powiązania				z Przewłockich ID: 12.61.44  Córka - Zofia Antonina Kowerska - pisarka
	VIAF ID				102001406
Domena publiczna: Album pisarzy polskich (współczesnych). [Seria 2] s. 80

Urodziła się w 1845 roku we Wronowie, zmarła w 1929 roku w Warszawie. Była najstarszą córką Józefa Przewłockiego i Zofii z Koźmianów. Była polską powieściopisarką, nowelistką i krytyczką literacką, której twórczość rozwijała się na przełomie XIX i XX wieku. Jej życie i kariera literacka są przykładem zaangażowania w kwestie społeczne i patriotyczne, co było charakterystyczne dla wielu twórców tego okresu.

Zofia Kowerska pochodziła z rodziny szlacheckiej, co miało wpływ na jej wrażliwość społeczną i patriotyczną. Wraz z młodszymi braćmi pobierała edukację w domu, prowadzoną starannie pod opieką nauczycieli. Jej matka, utalentowana muzycznie i zaangażowana działaczka oświatowa, wychowana w duchu patriotyzmu, odegrała istotną rolę w kształtowaniu wartości i postaw młodej Zofii. Prowadziła również tajną szkołę wiejską, na zajęcia zabierała córkę oraz synów. Za pomoc społeczną i pedagogiczną rodzina Przewłockich przebywała na zesłaniu w latach 1863-1867. Za namową matki, Zofia w 1893 roku poślubiła Stefana Kowerskiego, który wydawał na zesłaniu gazetę pisaną ręcznie „Nowy Babin”. Zamieszczał w niej własne artykuły oraz listy. Po ślubie małżeństwo wyjechało do Wilna, zaś w 1867 roku, zwolnieni z zesłania, powrócili do rodzinnego kraju.
Kiedy Kowerscy osiedlili się na Lubelszczyźnie, znacznie poszerzyli swój majątek – zagospodarowali i powiększyli folwark Józwów. W tym czasie Zofia Kowerska była bardzo aktywna, zajmowała się gospodarstwem i wychowywaniem dzieci, a oprócz prowadzenia działalności charytatywnej, rozwijała swoją twórczość pisarską. Mąż Zofii zgromadził cenny księgozbiór poświęcony dorobkowi twórczemu żony. Z. Kowerska zadebiutowała opowiadaniem Historia o nieśmiałej dziewczynie (1873), tym samym otwierając sobie drogę kariery literackiej, która zapowiadała jej przyszłe sukcesy. Opowiadanie ukazało jej talent do tworzenia postaci pełnych emocji i złożoności, co później stało się znakiem rozpoznawczym jej twórczości. Dorobek literacki pisarki obejmuje zarówno powieści, nowele, jak i prace krytycznoliterackie, co świadczy o jej wszechstronności i głębokim zaangażowaniu w literaturę. Niedługo po debiucie Z. Kowerska wydała powieść Bracia z wyboru (1879), która również przyniosła jej rozpoznawalność. W tej książce literatka eksplorowała tematy lojalności, przyjaźni i moralnych wyborów, zyskując uznanie zarówno czytelników, jak i krytyków. Późniejsza praca O wychowaniu macierzyńskim (1881) została nagrodzona i wydana w czasopiśmie „Bluszcz”. Kowerska poruszyła w niej kwestie edukacji i roli matki w procesie wychowawczym, powołując się na własne doświadczenia oraz literaturę pedagogiczną polską i obcą. Kolejny utwór literacki opisujący rządy Bismarcka pt. Wydalona (1886), zgłoszony na konkurs „Tygodnika Ilustrowanego”, także otrzymał nagrodę. Bycie laureatką konkursów literackich świadczyło o uznaniu, jakim cieszyła się jej twórczość. Choć Zofia Kowerska była aktywna w prasie i publikowała artykuły o charakterze wychowawczo-patriotycznym, jej dorobek literacki obejmował kilkadziesiąt powieści i nowel obyczajowych. Oprócz idealizowanych bohaterów, Zofia humorystycznie przedstawiała negatywne typy ziemiańskie, bazując na własnych obserwacjach. Jej dzieła charakteryzują się głębokim zaangażowaniem w problemy społeczne, wrażliwością na losy jednostki oraz patriotyzmem. Interesowały ją relacje między dworem a wiejską ludnością, chwaliła ludzi odważnych, aktywnych i poświęcających się dla innych. Zainteresowanie Kowerskiej losami klasy robotniczej owocowało w powstanie kolejnych nowel: Z życia Jasia, Na noclegu (1891). W roku 1900 pojawiła się powieść pt. Z pamiętnika ornitologa, w której poruszyła motywy bliskie jej działaniu i życiu. W formie pamiętnika badacza Jana Szewłowskiego, znanego naukowca, opisała, jak ziemiaństwo ocenia naukowców i jak ich postrzega. Poprzez losy głównego bohatera ukazała mechanizmy małżeńskie, intencje salonowych flirtów i wymian uprzejmości, często w humorystyczny, ironiczny lub złośliwy sposób. Zdradziła także myśli i uczucia bohaterów, szczególnie pani Kryspiny Morskiej, która otwarcie wyrażała swoje brutalnie szczere poglądy. Krytycy podkreślali, że przekonania bohaterki odzwierciedlały doskonałą obserwację Kowerskiej i umiejętność przedstawiania kobiecych charakterów.

W twórczości Zofii Kowerskiej, autorki związanej z ukochanym regionem, Lublin był tematem licznych nowel i powieści. Akcja noweli Ofiara odbywa się w Lublinie, akcja powieści Siostry — częściowo w Nałęczowie. Co ciekawe, w Lublinie już po pierwszej wojnie światowej w 1922 roku wystawiony był jej dramat, częściowo drukowany, pt. O ziemię.
Pisarka zasługuje również na szczególne wyróżnienie za swoją pracę na rzecz edukacji dzieci wiejskich. Przez ponad 40 lat (około 1840–1888) z wielkim zaangażowaniem prowadziła w swoim dworku szkołę dla wielu dzieci chłopskich, mimo gróźb i przeprowadzanych rewizji. Domownicy, w tym dzieci Przewłockich, pomagali w edukacji, a po latach sami założyli szkółki w Józwowie i Woli, na wzór matki i babki. Szkoła prowadzona przez Zofię Przewłocką była wyjątkowa w regionie lubelskim i być może jedną z nielicznych w całym Królestwie. Przewłocka została aresztowana, więziona i zesłana do Rosji za pomoc partyzantom, ponieważ w jej dworku znaleziono powstańcze mundury. Była także znaną kurierką. Otworzyła szpital dla rannych i pomagała im po bitwie pod Fajsławicami. Po dwóch latach zesłania do Siemionowia koło Niżnego Nowogrodu, dzięki wstawiennictwu krewnych i przyjaciół, wróciła i kontynuowała pracę w swojej szkole.

Pomimo że Zofia Kowerska jest postacią mało znaną w polskiej literaturze, jej twórczość stanowi cenny wkład w kulturę i polską twórczość literacką przełomu XIX i XX wieku. Prace, które po sobie pozostawiła, skupiające się na kwestiach społecznych, edukacji i patriotyzmie, odzwierciedlają ducha epoki i są świadectwem zaangażowania intelektualistów w życie społeczne i narodowe Polski.

TWÓRCZOŚĆ

Anioł pokoju, " Kurier Codzienny", 1892, nr 356.
Anioł pokoju, "Kurier Lwowski", 1892, nr 363.
Bezdzietni, "Przegląd (Lwów)", 1890, nr 3-6.
Bracia z wyboru, "Biblioteka Warszawska", 1897, t. 3, s. 189-223; 381-415; t. 4, 23-56; 226-264; 381-411; 1898, t. 1, s. 112-136; 189-221; 381-422; t. 2, 17-46; 193-219.
Bracia z wyboru, "Czas", 1898, nr 1-157.
Bracia z wyboru: powieść. T. 1., Warszawa, Gebethner i Wolff; 1899.
Bracia z wyboru: powieść. T. 2., Warszawa, Gebethner i Wolff, 1899.
Dla Anusi, "Przegląd (Lwów)", 1896, nr 289-301; 1897, nr 1-11.
Dzidzia,"Przegląd (Lwów)", 1891, nr 19-45.
Dzidzia; Lew i myszy; Bezdzietni; Z poezyj szpitala, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1893.
Dzielny chłopiec: powieść z życia młodzieży, Bytom, Górnoślązak, 1908.
Dzielny chłopiec: powieść dla młodzieży, Wyd. 3., Warszawa, Księgarnia Polska, 1924.
Gałązka oliwna, "Gazeta Warszawska",1902, nr 165-171.
Gałązka oliwna, "Głos Narodu". 1902, nr 165-171.
Iluzja, "Przegląd (Lwów)", 1895, nr 52-77.
Iluzya: opowiadania, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1896. Wyd. 2 1897.
Iluzja, Warszawa, Fundacja Festina Lente, 2013.
Irena, "Biblioteka Warszawska" 1891, t. 2, s. 501-534; t. 3, s. 18-57; 259-293; 454-485; t. 4; 1-32.
Jagunia, "Kurier Codzienny", 1890, nr 128-134.
Jan Porębski, "Kurier Codzienny", 1890, nr 17-21.
Kaprysy, "Gazeta Warszawska", 1895, nr 279-331.
Lew i mysz, "Przegląd (Lwów)", 1889, nr 204-223.
Losy Adasia; Ofiara; Ona: powieści dla młodzieży, Warszawa, M. Arct, [1898].
Marzyciel, "Przegląd (Lwów)", 1896, nr 57-155.
Na cichej wsi: powieść, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1923.
Na noclegu, "Przegląd (Lwów)", 1891, nr 272-274.
Na służbie, "Biblioteka Warszawska", 1895, t. 1, s. 29-74; 193-223; 409-447; t. 2, s. 1-30; 238-267; t. 3, s. 1-28; 209-237.
Na służbie, "Przegląd (Lwów)", 1895, nr 129-264.
Na służbie: powieść. T. 1, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1896.
Na służbie: powieść. T. 2, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1896.
Najmłodszy: opowiadanie na tle wojny europejskiej, Warszawa, Księgarnia Polska, Tow. Polskiej Macierzy Szkolnej, 1921.
Nie odpadła, "Gazeta Polska", 1881, nr 193-194.
O Marysi sierocie: opowiadanie z czasu cholery, nagrodzone na konkursie Gazety Światecznéj w roku 1893, Warszawa, Księgarnia Krajowa K. Prószyńskiego, 1895.
Organista, "Pamiętnik Kielecki",1898, s. 248-251.
Ostatni uśmiech. Nowella, [W:] Dla głodnych! : pismo zbiorowe z utworów kobiecego pióra wydane wydane staraniem Towarzystwa Oszczędności Kobiet, Lwów, nakł. Towarzystwa Oszczędności Kobiet, 1890, s. 35-36.
Pani Anielska: legenda, "Ognisko" 1913, nr 10, s. 223-225, nr 11, s.245-247.
Pani Anielska: legenda, Warszawa, Księgarnia Polska, 1917.
Pani Anielska: legenda, Warszawa, Kat. Tow. Wydaw. "Kronika Rodzinna", 1933.
Pierwszy bal, "Przegląd (Lwów)", 1902, nr 289-290; 1903, nr 1-13.
Podlotek, "Kurier Codzienny", 1898, nr 298, s. 323-327, nr 298, odc.1; nr 323, odc.16, nr. 327, odc. 20.
Podlotek, "Przegląd (Lwów)", 1899, nr 4-39.
Podlotek i inne nowele, Kraków, Spółka Wydawnicza Polska, 1902.
Poezje pani Konopnickiej, "Gazeta Polska", 1882, nr 31
Powieści, Kraków, Spółka Wydawnicza Polska, 1899. (Dla Anusi ; Z życia Jasia ; Na noclegu ; Wydalona).
Prawdziwe bogactwo: trzy opowiadania, Warszawa : Wydaw. imienia M. Brzezińskiego, 1917.
Robotnica [W:] Upominek : książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej, Kraków, G. Gebethner i Spółka, 1893, s. 323-324.
Rózia, "Przegląd (Lwów)", 1888, nr 58-181.
Ryngraf Miecznika, "Gazeta Warszawska", 1902, nr 177-180.
Siostry: powieść, "Biblioteka Warszawska", 1893, t. 1, s. 41-72; 217-255; 472-513; t. 3, 37-65; 241-267; 524-555.
Siostry: powieść, "Prawda", 1894, nr 34.
Siostry: powieść, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1894. 
Staś, "Przegląd (Lwów)", 1894, nr 289-297.
Straszna noc, "Biblioteka Warszawska", 1914, t. 3, s. 78-102; 273-297.
Urywki z pamiętnika, "Głos Lubelski", 1929, nr 122.
W Irlandii, "Gazeta Polska", 1882, nr 61-94.
W nowej ojczyźnie, Warszawa, Księgarnia Polska, 1913.
W suchowskim dworze: powieść dla młodego wieku, Warszawa, nakład Gebethnera i Wolffa, 1904 [i.e. 1903].
Wspomnienia z Powstania Styczniowego 1863 roku w Woli Gałęzowskiej, "Lublin Kultura i Społeczeństwo", 2008, nr 1/2, s. 53-54.
Wydalona, „Tygodnik Illustrowany”, 1886, Serya 4, T. 8, nr 189, s. 102-106; nr 190, s. 118-121; nr 191, s. 138-139. *Utwór nagrodzony - wyniki,
Nowele konkursowe, „Tygodnik Illustrowany”, 1886, Serya 4, T. 8, nr 184, s. 21.
Wydalona, "Echo Przemyskie", 1902, nr 5-9.
Wydalona: obrazek z życia Polaków pod panowaniem pruskim, Warszawa, Księgarnia Polska, 1919.
Z pamiętnika ornitologa, "Gazeta Polska (Warszawa)", 1891, nr 119-153.
Z pamiętnika ornitologa, "Przegląd (Lwów)", 1892, nr 62-124.
Z pamiętnika ornitologa, Kraków, Spółka Wydawnicza Polska, 1900.
Z prawdziwego zdarzenia, Kraków, nakł. Redakcyi "Przeglądu Polskiego", 1889.
Za głosem serca: opowiadanie z życia w W. Ks. Poznańskiem, Warszawa, Ksiegarnia Polska, 1919.
Za wiarę: prawdziwe zdarzenie z życia unitów, Warszawa, Księgarnia Polska, 1916., Wyd. 2 1919, 1927.
Znane dzieje: powieść, ( Ploteczka ; Niańta ; Piotr i Paweł), Warszawa, Gebethner i Wolff, 1896.
Zwycięztwo Heleny: powieść, Warszawa; Stopelle i Stan, 1875.

Wydane zagranicą

Vypověděná: obrázek z utrpení Poláků v Německu, překlad z pol. V.T. Kamejského, Praha, Cyrillo-Methodějská knihtisk., 1902.

Inne utwory

O emancypacyi kobiet, „Przegląd Pedagogiczny“, 1884.
O wychowaniu macierzyńskiem, „Bluszcz”, 1881, nr 25, s.193-194; nr 26, s.202-204.
O wychowaniu macierzyńskiém, Warszawa, M. Glücksberg, 1881.
O wychowaniu macierzyńskiem, „Kronika Rodzinna”, 1882, nr 20.
O wychowaniu macierzyńskiém, Warszawa : M. Glücksberg, 1894.
Rzut oka na historyczny rozwój idei i równouprawnienia robót, "Przegląd Pedagogiczny", 1885, s. 529-543 ; 586-592 ; 751-766.

BIBLIOGRAFIA

Bąk-Pitucha A., Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie w latach 1918-1939, Lublin, Wydawnictwo Werset, 2016.
Ciechanowska Z., Kowerska Zofia (1845-1929), [W:] Polski słownik biograficzny, T. 14, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1969, s. 580-582.
Dębowczyk M., Dziedziczne pasje ziemianek z podbychawskich dworków: Wola Gałęzowska i Józwów. [W:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie III. Panie z dworów i pałaców. T. 2, red. H. Łaszkiewicz, Lublin, Wydawnictwo Werset, 2007, s. [87]-94.
Eremus K., Młodzieńcza fantazja i dziewicze marzenia w powieściach-pamiętnikach Zofii Kowerskiej, [W:] Znane zapomniane: z literatury polskiej XIX i XX wieku, red. K. Eremus, T. Linkner, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2011, s. 37-63.
Eremus K., Naukowiec na salonach, „Akant”, 2012, nr 11, s. 41-46.
Falkowska J., Ambasadorki wychowania : poglądy pedagogiczne polskich kobiet w II połowie XIX wieku i początkach XX wieku, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2018.
Falkowska J., Powinności rodziców w wychowaniu dzieci: rozważania Zofii Kowerskiej (1845-1929), [W:] Dziecko w historii - w kręgu kultury chrześcijańskiej, Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2017, s. 312-323.
Fronczek Z., Pisarka i koniokrad, „Sycyna”, 1995, nr 19, s. 14.
Fronczek Z., Pisarka i koniokrad, „Tydzień”, 1996, nr 36 (z 14 IX), s. 13.
Kacprzak M. M., Kowerska Zofia (1845–1929), [W:] Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny, T. 1: A-K, red. nauk. A. Bołdyrew, A. Wałęga, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023, s. 418-419. DOI: 10.18778/8331-334-4
Kowerska Zofia (1845-1929), [W:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut T. 14, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe: G - Ł, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 493-497.
Kowerska z Przewłockich Zofja, [W:] Lechicki C., Przewodnik po beletrystyce, Poznań, Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, 1935, s. 265.
Kowerski J., Sprawa o plagiat. „Gazeta Poranna Dwa Grosze” (Warszawa), 1917, nr 20.
Krawiec H., Stefan Franciszek i Zofia Kowerscy. Szkic do dziejów rodziny ziemiańskiej, [W]: Studia z dziejów ziemian 1795-1944, red. A. Koprukowniak, Lublin, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, 2005, s. 223-234.
Marrené-Morzkowska W., Nasze autorki, „Tygodnik Powszechny”, 1885, nr 20, s. 310-311; nr 21, s. 326-330; nr 22, s. 341-342.
Muszyński Z. R., Zofia Kowerska: wspomnienie (1845-1929), „Gazeta Wyborcza”, 2001, nr 295, dod. Gazeta Wyborcza Lublin, s. 6.
Orsza H., [Kowerska Zofia], [W:] Encyklopedya wychowawcza, T. 6, Jezierski F. - Literatura polska. pod kier. R. Plenkiewicza, Warszawa, skł. gł. Gebethnera i Wolffa, 1904, s. 358.
Polakowska A., Kowerska Zofia, [W:] Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny, T.2, I- Me, red. R. Loth et al., Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2001, s. 225-226.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w.- 1970 r. T. 4, A-Ż: nazwiska, red. E. Jankowski, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 332.
Świderska A., Śp. Zofia Kowerska, „Bluszcz” 1929, nr 15, s. 12
Wójcik M., Kowerska Zofia, [W]: Słownik pedagogów polskich, red. W. Bobrowska-Nowak, D. Drynda, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1998, s. 102.

Autorka biogramu: Wiktoria Świętuchowska

.	Data urodzenia				1866-00-00
	Miejsce urodzenia				Horodyszcze (Ukraina)
	Data śmierci				1930-02-08
	Miejsce śmierci				Warszawa
	Pseudonimy i kryptonimy				H. Krzemieniecka; Hanna Krzemieniecka
	Powiązania				z d. Bobińska
	VIAF ID				166400239
	Warianty nazwisk				Furs-Żyrkiewicz; Żyrkiewiczowa;
Domena publiczna. Z: Tygodnik Ilustrowany (Warszawa), 1930, nr 9, s.173.

Właściwie Janina z Bobińskich Żyrkiewiczowa. Urodziła się w 1866 roku w Horodyszczy na Ukrainie, zmarła w 1930 roku w Warszawie. Była pisarką, teozofką, działaczką kulturalno-społeczną i narodową oraz tłumaczką. Pochodziła z rodziny o szlacheckich korzeniach, była córką Sylwana Bobińskiego herbu Leliwa i Pelagii Socharzewskiej. Jej ojciec, lekarz i patriota, w czasie nauki w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie, dokonał aktu niszczenia listy uczestników spisku Szymona Konarskiego (1838) w obecności żandarmów.
W wyniku tego działania został poddany torturom, a następnie umieszczono go w więzieniu. Po odzyskaniu wolności w listopadzie 1841 roku, mimo napotykanych trudności, ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Kazańskim. Hanna Krzemieniecka wychowywana była wraz ze swoim licznym rodzeństwem w duchu patriotycznym oraz kulturalnym, nauki pobierała w domu. Jej życie i twórczość przypadają na burzliwy okres historii Polski, obejmujący m.in. I i II Wojnę Światową oraz okres międzywojenny.
Hanna, już jako nastoletnia dziewczynka wykazywała zainteresowanie pisarstwem, wcześnie rozpoczęła swoją działalność literacką.
W 1886 roku literatka poślubiła Walerego Furs-Żyrkiewicza, który, choć obejmował stanowisko generała wojsk rosyjskich, pozostał Polakiem. Małżeństwo doczekało się czworo dzieci, a ich córka, Ewelina Pepłowska (1887––1969), zainteresowana działalnością rodziców, również czynnie uczestniczyła w działaniach o charakterze narodowym (była działaczką NOK i w latach 1930–1935 posłanką Stronnictwa Narodowego). W mieszkaniu Hanny Krzemienieckiej oraz Walerego Furs-Żyrkiewicza odbywały się zebrania Koła Delegatów.
W roku 1900 Krzemieniecka przeniosła się do Warszawy, decyzję o przeprowadzce podjęła z myślą o dobroci swoich dzieci, pragnąc, aby dorastały w polskim środowisku. W tym czasie zadebiutowała nowelą Przed wyrokiem (1901). Wkrótce potem do Warszawy przybył jej mąż, który na początku wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) zrezygnował ze stanowiska dowódcy twierdzy w Władywostoku. Po śmierci męża w 1906 roku, który zmarł na zapalenie opon mózgowych, Hanna Krzemieniecka zaangażowała się jeszcze bardziej w pracę literacką i społeczną. W proteście przeciwko rusyfikacji szkolnictwa organizowała tajne spotkania, odczyty i wykłady w swoim mieszkaniu, prowadziła również prelekcje w Stowarzyszeniu Równouprawnienia Kobiet, poruszając tematy związane m.in. z kryzysem doktryn materialistycznych. Sprzeciw wobec dóbr materialnych zaowocował zainteresowaniem teologią oraz filozofią indyjską. Literatka dokonała przekładu książki Główne zarysy teozofii (1911) autorstwa Théophile'a Pascala (1860–1909), lekarza i sekretarza generalnego Francuskiej Sekcji Towarzystwa Teozoficznego. Rok wcześniej opublikowała powieść A gdy odejdzie w przepaść wieczną... Romans zagrobowy (1910), która w formie beletrystycznej promowała idee teozoficzne. Bogate w detale ilustracje do tej książki stworzył Kazimierz Stabrowski, założyciel Warszawskiego Towarzystwa Teozoficznego.
W czasie I Wojny Światowej H. Krzemieniewska aktywnie zaangażowała się w pomoc ofiarom wojny, zostając członkiem Zarządu Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny oraz aktywnie działając w Lidze Kobiet Polskich. Po zakończeniu wojny rozpoczęła współpracę z miesięcznikiem "Walka z Bolszewizmem" oraz kontynuowała pisanie nowel, powieści i rozprawek filozoficznych. Wśród jej dzieł znajdują się m.in. Lecą wichry (1923), za którą otrzymała nagrodę w Konkursie Jubileuszowym "Kuriera Warszawskiego".
Pisarka była autorką poczytnych na przełomie XIX i XX wieku powieści, które obecnie są niemal zapomniane. H. Krzemieniecka pisała głównie powieści oraz opowiadania, które poruszały tematykę społeczną i psychologiczną. Jej prace koncentrowały się na analizie relacji międzyludzkich, wewnętrznych konfliktów postaci oraz problemów społecznych i moralnych. Twórczość literacka działaczki charakteryzowała się głębokim zainteresowaniem psychologią postaci oraz problemami społecznymi i filozoficznymi.
W najobszerniejszej i zarazem najbardziej istotnej w dorobku twórczym pisarki powieści Fatum. Studium psychologiczne (1928) autorka poruszyła podobne problemy i dylematy jak te, które dotyczyły jej własnego życia. Fatum… ma formę powieści obyczajowej z elementami moralizatorskimi. Owa forma pozwoliła H. Krzemienieckiej wyrazić główne idee teozofii, zwłaszcza jej pojęcie prawdy. Akcja książki rozgrywa się w urokliwym dworze na przedmieściach Kijowa, wynajmowanym przez wdowę Salomeę kilku pensjonariuszom. Autorce zależało na budowaniu scenek rodzajowych, chociaż krytyka zauważała, że wymaga to specyficznego poczucia humoru. Chociaż postacie i sytuacje były inspirowane już wcześniej stosowanymi motywami (m.in. złudne nadzieje, zwodniczość ludzi, pogoń za tym, co beztroskie) autorka celowo je wybrała, aby pokazać powierzchowność i ułudność życia codziennego. Autorka stworzyła postać Izy, bohaterki, którą chciała uwolnić od pozorów, aby odkryć jej prawdziwą naturę. Ta prawda okazała się przerażająca, pokazując, że Izę wewnętrznie fascynuje cierpienie i ofiary. Jednakże bohaterka zdaje sobie sprawę, że jest kapłanką składającą ofiary na ołtarzu ducha, a jej nieśmiertelne "ja" jest świadome i pragnie zbliżyć się do Absolutu bez względu na konsekwencje. Powieść ta stanowiła interpretację doktryny teozoficznej postrzeganą przez H. Krzemieniecką, która uważała, że prawda jest Bogiem, który jest obecny we wszystkim i jest nieskończony oraz wieczny. Autorka pragnęła przekazać, że prawda może wydawać się sprzeczna lub potworna, ale to dlatego, że ludzkie zrozumienie jest ograniczone przez różne formy. Pomimo różnych interpretacji i odbiorów, książka wywarła znaczące wrażenie na czytelnikach, przyciągając zarówno pasjonatów spirytyzmu, jak i zwykłych czytelników.
Sposób pisania Hanny Krzemienieckiej, który promował patriotyzm i poświęcenie, był uznawany przez krytyków za wartościowy w edukacyjnym kontekście tych dzieł. O jej ówczesnej popularności mogły świadczyć plany nazwania dużej ulicy w Warszawie jej imieniem, które jednak nie zostały zrealizowane przedłużenie ul. Zygmunta Krasińskiego do ul. Księcia Janusza według planu miasta z 1935 r. Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Jej dzieła, choć rzadko wspominane w kontekście literatury polskiej przełomu XIX i XX wieku, stanowią ciekawy przykład literatury psychologicznej i filozoficznej tamtego okresu, a zaangażowanie w działalność narodową i zainteresowania teozoficzne dodatkowo podkreślają jej wszechstronność i głębię intelektualną.

TWÓRCZOŚĆ

A gdy odejdzie w przepaść wieczną...: romans zagrobowy, Warszawa, s.n., 1910.
A gdy odejdzie w przepaść wieczną, [B.w], Imprint sp. z o.o., 2010.
Fatum : studyum psychologiczne, Warszawa, J. Fiszer, 1928.
Lecą wichry! = powieść, Poznań, Warszawa, Wilno, Księgarnia św. Wojciecha, [1923].
Pod cichą falą: szkice i obrazki, il. K. Górski, Warszawa, skł. gł. Gebethner i Wolff 1902. (Zawiera: Przed wyrokiem; Szczęście rodzinne; Troska przekwitłej elegantki).
Żywe uosobienie idei: pamięci T. Prażmowskiej-Wołowskiej, "Bluszcz" (Warszawa), 1912, nr 25.

Tłumaczenia

Chatterji J. C., Filozofia ezoteryczna Indyi : wedle Vedanty (Uttara Mimâmsa) , przekł. z fr. Hanny Krzemienieckiej, Warszawa, s.n., 1911.
Pascal T.,Główne zarysy teozofii, przekł. H. Krzemienieckiej, Warszawa, s.n., 1911.
Walka Międzynarodówki bolszewickiej z religją , przeł. z fr. H. Krzemieniecka, Warszawa, Zjednoczenie Polskich Stowarzyszeń Rzeczypospolitej, 1927.

 BIBLIOGRAFIA

Krzemieniecka Hanna (1866 – 1930), [W:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut T. 14, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe:
G - Ł, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 550-551.
Krzemieniecka Hanna, [W:] Lechicki C., Przewodnik po beletrystyce, Poznań, Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, 1935, s. 268.
L. R., Z wiedzy, literatury i sztuki, Ś. P. Hanna Krzemieniecka, „Rodzina Polska”,1930, nr 5, s. 149.
Lascaro [Pajzderska Helena], Romans zagrobowy, „Literatura i Sztuka. Dodatek do Dziennika Poznańskiego”, nr 46, Poznań 1911, s. 730-732.
Lubierzyński F., Polska powieść teozoficzna, Bluszcz, 1914, nr 17, s. 177 ; nr 18, s. 191-192.
Mazur A., "Czytano je z zajęciem, a często ze wzruszeniem" : o zapomnianych powieściach Hanny Krzemienieckiej, "Wiek XIX", R. 12 (2019),
s.107-129.
Moszczeńska I., Ś.p. Janina z Bobińskich Żyrkiewiczowa „Hanna Krzemieniecka”, „Tygodnik Ilustrowany”, 1930, nr 9, s. 173.
Mysiakowska-Muszyńska J., Kobiety niepokorne, czyli o liderkach Narodowej Organizacji Kobiet. Szkic do portretu zbiorowego działaczek Narodowej Demokracji (1919–1929), „Polish Biographical Studies”, 2017, Nr 5, s. 13. DOI: 10.15804/pbs.2017.01
Sierotwiński S., Krzemieniecka Hanna (1866-1930), [W:] Polski słownik biograficzny, T. 15, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,1970,
s. 515-516.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż : nazwiska, red. E. Jankowski, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996,
s. 820.
Smolarski M., Hanna Krzemieniecka : dzieje myśli i twórczości, Warszawa, skł. gł. Kasa im. Mianowskiego, Instytut Popierania Nauki, 1935.
Ś.p. Janina Żyrkiewiczowa (Hanna Krzemieniecka), „Bluszcz”, 1930, nr 10, s. 12.
Teresińska I., Krzemieniecka Hanna 1866-1930, [W:] Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny, T. 2, I – Me, red. R. Loth, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2001, s. 289-290.
Walaszczyk I., Scenariusze inicjacyjne w "Fatum: studium psychologicznym" Hanny Krzemienieckiej = Initiation scenarios in Hanna Krzemieniecka "Fatum: a psychological study", "Przegląd Humanistyczny", 2023, nr 2, s. 121-135. DOI: https://doi.org/10.31338/2657-599X.ph.2023-2.9
Walewska C., Nad świeżą mogiłą Janiny z Bobińskich Żyrkiewiczowej (Hanny Krzemienieckiej), "Kobieta Współczesna", 1930, nr 11, s.18-19.
Z. W. [Wasilewski Zygmunt],Wspomnienie o Hannie Krzemienieckiej. "Myśl Narodowa", 1932, R.12, nr 9, s.125-126.
Zawiszewska A., Między Młodą Polską, Skamandrem i Awangardą : kobiety piszące wiersze w dwudziestoleciu międzywojennym, Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2014.

Autorka biogramiu: Wiktoria Świętuchowska

	Data urodzenia				1854 właśc. 1853-02-07
	Miejsce urodzenia				Siedlec
	Data śmierci				1925-03-02
	Miejsce śmierci				Warszawa
	Pseudonimy i kryptonimy				Andrzej Rumszyc; Topór
	Powiązania				1. voto - Grot-Bęczkowska; 2. voto - Korotyńska ID: psb.12688.1
	VIAF ID				187234530
Domena publiczna: Tygodnik Illustrowany 1925, nr 24, s. 479-480

Polska powieściopisarka i publicystka, której lata działalności literackiej przypadają na okres Młodej Polski. Urodziła się w 1854 roku w Siedlcu, w powiecie częstochowskim, w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Była córką Alfreda Augusta Überschär-Ubersavy i Amelii Heleny z domu Szałas.
Przyszła literatka wykształcenie odebrała na pensji, co może być interpretowane zarówno jako przeszkoda, jak i bodziec dla twórczej działalności pisarki. Z jednej strony brak formalnego wykształcenia mógł stanowić barierę dla jej rozwoju intelektualnego oraz kariery literackiej, z drugiej zaś - konieczność samokształcenia się oraz niezależne zgłębianie wiedzy mogły przyczynić się do kształtowania jej dość interesującego głosu literackiego oraz niekonwencjonalnego spojrzenia na świat.
Wanda Korotyńska działała w środowisku warszawskiej elity kulturalnej. Literacko zadebiutowała ona w 1891 roku tomikiem nowel Z szarej przędzy (przychylnie ocenionym na przykład przez Piotra Chmielowskiego) i do końca życia, przez aż 32 lata, regularnie wydawała swoje dzieła. Wiele jej tekstów było drukowanych w poważanych czasopismach („Bluszcz”, „Kurier Warszawski”, „Kurier Niedzielny” czy „Tygodnik Mód i Powieści”), inne z kolei wychodziły w całkiem sporych nakładach. Należy zaznaczyć jednak, że część publikowanych utworów Korotyńska podpisywała pseudonimami. W sumie zostawiła po sobie 15 powieści, wiele nowel i opowiadań, pięć sztuk teatralnych oraz sporo artykułów (dotyczących najczęściej kwestii kobiecej).
Pisarstwo Wandy Korotyńskiej wpisywało się w nurt tak zwanej powieści popularnej, czyli nastawionej na dostarczenie rozrywki i silnych przeżyć emocjonalnych. Były to następujące utwory: Bez woli (1896), Co będzie z naszego chłopca (1897), Kędy droga (1898), W mieszczańskim gnieździe (1899, 2 tomy), Marzycielka (1900), Anima vagans (1902) oraz komedie: Na łaskę losu (wystawiona w Radomiu i Warszawie, 1895), Cudowne dzieci i Kolej żelazna (wystawiana w Warszawie i Łodzi).
Po wyjściu za mąż za ziemianina Tadeusza Grot-Bęczkowskiego przebywała przez dłuższy czas na wsi, gdzie poczyniła obserwacje, które dostarczyły jej tworzywa i inspiracji do jej twórczości literackiej. Z Grot-Bęczkowskim miała syna Alfreda (krytyka teatralnego i poetę publikującego pod pseudonimem Tadeusz Kończyc) oraz dwie córki – Janinę i Kazimierę. Po śmierci pierwszego męża, wyszła powtórnie za mąż za Władysława Korotyńskiego – publicystę i historyka.
Wanda Korotyńska zmarła 2 marca 1925 roku w Warszawie. Została pochowana na Powązkach.

TWÓRCZOŚĆ

Ad astra: powieść, „Wiek”, 1895, nr 170-217.
Anima vagans: powieść, „Bluszcz”, 1900, nr 27-52.
Anima vagans: powieść, Warszawa, Księgarnia Warszawskiej Spółki Wydawniczej, 1902.
Baśka, „Echo Pragi”, 1917, nr 17, s. 133 ; nr 18, s. 141.
Bez woli: powieść, „Bluszcz”, 1894, nr 14-23 ; nr 24 s. 186-187 ; nr 25-40 ; nr 41 s. 322-323 ; nr 42-52.
Bez woli: powieść, Warszawa, nakł. Księgarni Teodora Paprockiego i S-ki, 1896.
"Bo w świecie Ducha nie ma pożegnania", „Wędrowiec”, 1902, nr 17-24 (vel 26).
Circulus vitiosus, „Wędrowiec”, 1903, nr 6-11.
Co będzie z naszego chłopca, Warszawa, Centnerszwer, 1896.
Co będzie z naszego chłopca ?: powieść, „Prawda”, 1910, nr 1 ; 4 ; 6 (dodatek: Rodzina).
Człowiek jest sobą... [inc.] [W:] Jednodniówka ku czci Juliusza Słowackiego, Kraków, 1904, s. 101.
Dzieci cudowne: komedya w 4 aktach, [Rękopis] [ok. 1901].
Figle wojny, „Ekran i Scena”, 1923, nr 1/2, 3-7, 8/9-24/25.
Idylla starokawalerska, „Tygodnik Polski”, 1901, nr 29(42)-38(51).
Jak ja się dawno nie modliłam: (nowela), „Dziennik Chicagowski” 1902, nr 274.
Jak sen: nowela, „Bluszcz” 1902, nr 30-33.
Jaskółka, „Ilustrowany Przegląd Teatralny”, 1920, nr 35 ; 40-41.
Kartki z życia, „Tygodnik Polski”, 1903, nr 40(53), s. 627-628 ; nr 41(54), s. 643-644.
Kędy droga?: powieść współczesna, „Bluszcz”, 1896, nr 1-28, nr 29, s. 228-230 ; nr 30-34.
Kędy Droga, Warszawa, Dubowski, 1898.
Komedya w komedyi: krotochwila w 1 akcie, [Rękopis] [1896].
Komedya w komedyi: komedya w jednym akcie, Warszawa, 1907.
Maryśka, „Prawda”, 1893, nr 5-8.
Marzycielka: powieść współczesna, z przedm. T. Jeske-Choińskiego, Warszawa, [s.n.], 1900.
Na cmentarzu, „Bluszcz” 1895, nr 9.
Nic nowego: nowela, „Bluszcz” 1891, nr 27-30.
Nowele, Warszawa, druk. "Tygodnika Polskiego", 1904.
Nowelle i obrazki, Warszawa, nakładem Michała Glücksberga, 1894.
Papa czyta... : obrazek, „Bluszcz”,1906, nr 24.
Pieszczocha rodziny: powieść, „Bluszcz”, 1917, nr 1-24 ; 26-40 ; 42-49 ; 51-52.
Pomyłka Ewuni: szkic powieściowy, „Bluszcz”, 1892, nr 44, 45, 46, 47.
Stella Ogarkówna, „Wędrowiec”, 1901, nr 20-42.
Trzy chwile, „Bluszcz”, 1895, nr 17-21.
W małym światku: humoreska, „Echo Pragi”,1916, nr 4-6, 9, 10.
W mieszczańskim gnieździe: powieść, T. 1., Warszawa, Gazeta Polska, 1899.
W mieszczańskim gnieździe: powieść, T. 2., Warszawa, Gazeta Polska, 1889.
W mieszczańskim gnieździe, „Dziennik Chicagowski”, 1909, nr 179-262.
W słoneczny dzień, „Dziennik Chicagowski”, 1904, nr 236.
W szponach: powieść, Warszawa; Kraków, G. Gebethner i Spółka, 1902.
W wagonie, „Kurier Niedzielny”, 1898, nr 20, 21.
Wróżba: nowela, „Bluszcz”, 1909, nr 14, s. 154-156; nr 15, s.163-164.
Z prądem fali: powieść, „Bluszcz”, 1903, nr 1-46.
Z szarej przędzy, „Kurier Codzienny”, 1893, nr 8-14.
Za jaką cenę... : nowela, „Ziarno” (Warszawa). - 1903, nr 23, s. 452-453 ; nr 24, s. 471-472.
Zakładka: obrazek, „Gazeta Narodowa” 1897, nr 84, 86, 87.
Ze wspomnień Marcina Piątka, [W:] Miłość górala: obrazek dramatyczny w 3-ch odsłonach, Warszawa, "Tygodnik Polski", 1904, s. 51-77.

Małe formy literackie

"***" Poezja i proza, [W]: Album kobiece. Warszawa, Gebethner i Wolff, 1903, s. 21.

Inne utwory

Aktualna sprawa, „Bluszcz”, 1910, nr 1, s. 8.
Dla idei. [W:] Prawda: książka zbiorowa dla uczczenia dwudziestopięciolecia działalności Aleksandra Świętochowskiego 1870-1895, Lwów; Petersburg:, nakł. Księgarni H. Altenberga ; K. Grendyszyński, 1899, s. 157-163. 
Gdzieś ty był w szkołach mój narodzie?, [W:] Na Polską Macierz Szkolną: "jednodniówka", Warszawa, 3 maja 1917, s. 4-5.
"O byt i zdrowie pracownic warszawskich…", „Bluszcz”, 1902, nr 15.
Ogródki dziecięce, „Bluszcz”, 1902, nr 28.
Przyczyny i skutki, „Bluszcz”, 1902, nr 12; nr 13?; nr 14; nr 20; nr 26; nr 29; nr 34.
Slöjd jako czynnik wychowawczy, „Bluszcz”, 1902, nr 9.
Towarzystwo ochrony kobiet, „Bluszcz”, 1902, nr 27.
W sprawie maluczkich, „Bluszcz”, 1902, nr 45.
Wychowanie podrzutków, „Kurier Codzienny”, 1893, nr 226.
Ziarenka gorczyczne, „Bluszcz”, 1902, nr 19.

BIBLIOGRAFIA

[Bęczkowska Wanda Grot (1853-1925)], [W:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut T. 13, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe : A- F, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 234-235.
Budrewicz T., Miejsce na romans łaskawe, "Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo", 2014, no. 4(7), s. 209-225.
Budrewicz T., Portret zbiorowy żon niedobrych w powieści drugiej połowy XIX wieku. [W:] Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet, Seria II, Perspektywa polska, red. A. Janicka et.al., Białystok, Temida 2 2019, s. 49-64. 
Bukowiński W., Polskie powieściopisarki, „Tygodnik Narodowy” (Lwów), 1901, nr 39-40.
Eremus K., Marzycielki i realistki w powieściach dla kobiet Wandy Grot-Bęczkowskiej, „Gazeta Kulturalna”, 2010,1(161), s. 8 - 9.
Kalinowska-Witek B., Wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym w poglądach pedagogów i publicystów wybranych czasopism Królestwa Polskiego z II połowy XIX i początków XX wieku, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, 2019, vol. 14, nr 3(53), s. 15-26. DOI: https://doi.org/10.35765/eetp.2019.1453.01
Korotyńska J., Korotyńska Wanda (1854-1925), [W:] Polski słownik biograficzny T. 14., Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969, s. 99.
Pochłódka A., Młodopolski romans popularny - kłopoty z teorią, ”Przestrzenie Teorii”, 2008, (9), s. 121–141.DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2008.9.10
Samborska-Kukuć D., Wanda Grot-Bęczkowska (Korotyńska) – prolegomena biograficzne, [W:]Dziewiętnastowieczne pryncypia i marginalia literackie - studia, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020, s. 247-256.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż : nazwiska., red. E. Jankowski. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996. s. 320.
Warpas-Świderska I., W szponach nałogu - hazardziści w wybranych powieściach Wandy Grot-Bęczkowskiej, [W:] Daję przecież cyrograf na duszę: mroczne sprawki w literaturze XIX i XX wieku, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2016, s. 83-92.

Autorka biogramu: Barbara Bandzarewicz

Domena publiczna Wanda Grot-Bęczkowska : Korotyńska [1900]

STRONY INTERNETOWE

Proszę wycieczki