Data urodzenia				1907-05-02
	Miejsce urodzenia				Warszawa
	Data śmierci				1962-07-21
	Miejsce śmierci				Warszawa
	Pseudonimy i kryptonimy				Maria Ukniewska
	Powiązania				z d. Brejnakowska, Maria Kuśniewicz
	VIAF ID				13973239
Narodowe Archiwum Cyfrowe Sygnatura 1-K-1890

 
Pisarka i tancerka rewirowa, żona Andrzeja Kuśniewicza, dyplomaty i pisarza. Urodziła się 2 maja 1907 roku w Warszawie, zmarła 21 lipca 1962 r także w Warszawie. Ojciec Marii, Roman Brejnakowski, był krawcem, matka, Aleksandra z Kopciów, krawcową. Maria miała pięcioro rodzeństwa. Ukończyła średnią szkołę handlową, potem uczęszczała do Szkoły Dramatycznej Jadwigi Hryniewieckiej. Przerwała jednak edukację z powodów finansowych. Tancerką została, bo musiała zarabiać na życie. Przez wiele lat występowała w teatrze rewirowym „Morskie Oko”, stworzonym przez Andrzeja Własta i działającym w Warszawie w latach 1928-1933. Ale teatr kochała, wychowała się w środowisku, dla którego był on pracą i karierą. W małym warszawskim mieszkaniu przy ul. Nowy Zjazd 3, na Powiślu, wystawiała Balladynę z „kurtyną” i biletami.
W 1931 roku opuściła scenę, bowiem poznała i wyszła za mąż za ówczesnego studenta prawa, Andrzeja Kuśniewicza. Mieszkali przez chwilę w Warszawie, potem w Krakowie. W 1936-39 przebywała wraz z mężem na placówce dyplomatycznej w Użhorodzie na Rusi Zakarpackiej. W 1938 rozpoczęła twórczość literacką pod pseudonimem Maria Ukniewska, debiutując fragmentem powieści z życia tancerek rewiowych pt. Niedziela Teresy i przygoda Dubenki, opublikowanym w „Wiadomościach Literackich” (1938, nr 8, s. 3; są to fragmenty z później wydanej powieści Strachy).
W 1939 wyjechała wraz z mężem do Francji, gdzie zaskoczył ją wybuch wojny. Uczestniczyła w tamtejszym ruchu oporu, za co w 1944 została aresztowana i osadzona w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück, a następnie w Bergen-Belsen (męża aresztowano w 1943).
W pierwszych latach po wojnie przebywała wraz z pełniącym funkcje dyplomatyczne mężem w Tuluzie, Strasburgu, Lille i w Paryżu.
Za uczestnictwo w ruchu oporu została w 1948 odznaczona medalem Médaille Commémorative Française de la Guerre 1939-1945.
Do kraju powróciła w 1950 roku, a kilka lat później rozwiodła się z mężem. W Polsce przez siedem lat pracowała w Zjednoczonych Przedsiębiorstwach Rozrywkowych, a po niewyjaśnionych wydarzeniach związanych z wydaniem Strachów zdecydowała się powrócić do pracy literackiej. Od początku udowadniała, że twórczo wpisuje się w założenia epoki. Pisząc ze względów politycznych pod pseudonimem musiała wyzbyć się własnego nazwiska, dla dobra męża i siebie, by nie zostać ocenioną niewłaściwie. Odnosząc sukcesy literackie skazana była na anonimowość i tworzenie w cieniu, z którego wyszła dopiero po wojnie. W skromniej twórczości literackiej nie odstępowała od wątków i problemów będących bazą dla międzywojennej literatury prezentowanej przez kobiety. Od 1957 roku była również członkiem Związku Literatów Polskich. Należała do Ligi Kobiet.
Do 1962 roku Ukniewska pozostawała autorką jednego utworu, powieści Strachy - tak też napisał o niej Andrzej Kijowski w Przeglądzie Kulturalnym - (sfilmowanej pierwszy raz w 1938 r, w reżyserii Eugeniusza Cękalskiego i Karola Szołowskiego; w 1979 r. telewizja wyemitowała serial Strachy w reżyserii Stanisława Lenartowicza). Jednak po śmierci ukazały się pozostałe jej, choć niektóre niedokończone, utwory: powieść o cyrkowcach Czerwone salto; powieść o jednej z przedwojennych kamienic na Powiślu Dom zaczarowany; powieść-groteska Urodzaj tęsknoty.

Ostanie lata przed śmiercią spędziła samotnie. Pisała, czytała, niekiedy pojawiała się w kawiarence ZLP przy Krakowskim Przedmieściu. Pochowana została na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ 

Czerwone salto; Wypłata, [Fragmenty], „Przekrój”, 1962, nr 921, s. 9-11, 22.
Dom zaczarowany, „Słowo”, 1940, nr 2 – 4. [fragment].
Dom zaczarowany, „Wrócimy”, 1940, nr 3, s. 64-68. [fragment]. 
Dom zaczarowany, „Wrócimy”, 1941, nr 7, s. 213-218. [fragment].
Dom zaczarowany; Czerwone salto; Urodzaj tęsknoty, Warszawa, Czytelnik, 1963.
Dom zapomnienia, Warszawa, Czytelnik, 2006.
Niedziela Teresy i przygoda Dubenki, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 8, s. 3.
Spadek po Kettlerze, „Wrócimy”, 1942, nr 10, s. 337-342. [fragment].
Strachy, [przedm. M. Hemara], Warszawa, Towarzystwo Wydawnicze "Roj", 1938.
Strachy, Pierwsze wyd. powojenne popr., Warszawa, Czytelnik, 1958., Wyd. 2., 1958., Wyd. 3., 1968., Wyd. 4., 1973., Wyd. 5., 1975., Wyd. 6. Katowice, "Książnica", 1997.
Strachy, ze słowem wstępnym B. Kosmowskiej, Wyd. 7., Warszawa, Wydawnictwo W.A.B, 2016.
Strachy [Dok. Dźw.], Warszawa, Polski Związek Niewidomych Zakład Wydawnictw i Nagrań, 1988.
Strachy, Odc. 1-4, scen. i reż. Stanisław Lenartowicz, Galapagos, 2010.
Strachy, Telewizja Polska, Galapagos Films; reż., scen. Stanisław Lenartowicz, 2010. 
Urodzaj tęsknoty, „Wrócimy”, 1942, nr 9, s. 287-292. [fragment].

BIBLIOGRAFIA 

B.K.: Pisarze polscy nie ustają w pracy, „Wiarus Polski”, 1942, nr 304, s. [2]. [o działalności i zamierzeniach lit., m. in. pisarzy S. Balińskiego, T. Fangrata, M. Kuncewiczowej, J. Łobodowskiego, J. Mondscheina, A. Niemczuka, M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, A. Słonimskiego, M. Ukniewskiej, K. Wierzyńskiego].
Bar A., Wśród książek, „Tydzień”, 1938, nr 15, s. 2-3.
Baranowska a., To nie mój pamiętnik, [W:] Perły i potwory, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986. s. 236-247.
Błaszkiewicz A., Kopciuszek w królewnę przemieniony, „Film” 1979 nr 49.
[Batora K.], Ukniewska Maria 1907-1962, [W:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury : słownik biobibliograficzny. T. 8, Ste - V, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2003, s. 427-428.
Batora K., Ukniewska Maria 1907-1962, [online], Polscy pisarze i badacze przełomu XX i XXI wieku. https://pisarzeibadacze.ibl.edu.pl/record_view/4277
Boren M., Powieść girlsy, „Nowy Dziennik”, 1938, nr 85, s. 8.
Breiter E., Powieść z życia girlsy, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 14, s. 4.
Büthner-Zawadzka M., "Zobaczysz, ona ci się puści", [W:] Büthner-Zawadzka M, Warszawa w oczach pisarek : obraz i doświadczenie miasta w polskiej prozie kobiecej 1864-1939, Warszawa, Instytut Badań Literackich, 2014, s. 319-335.
Coleman A. P., The Literary Scene in Poland, „The New York Times”, 1938, vol. 87, iss. 29352.
Coleman A. P., [Review of Strachy, by M. Ukniewska], „Books Abroad”, 1938, vol. 12, iss. 3, p. 317.
Chciuk A., Czerwone salto, „Kultura”, 1964, nr 7-8 (201-202), s. 234-235.
Dąbrowska T., Warszawa literacka lat międzywojennych, Warszawa, Bellona, 2014, s. 179-184.
Dąbrowski J., Spowiedź „czwartej z lewej strony“, „Robotnik”, 1938, nr 66 (7334), s. 3.
Godlewska M., Upiorna książka, „Słowo”, 1938, nr 117.
Janowski J., Co się stało ze "Strachami", „Ilustrowany Kurier Codzienny”, 1939, nr 11.
Jaski Z., Wady i zalety fachowości, „Świat". Ilustrowany dodatek tygodniowy Głosu Wielkopolskiego,1948, nr 31, s. 48.
Józefowicz S., Z za kulis rewii, „Myśl Narodowa”, 1938, nr 18.
Kijowski A., Maria Ukniewska. [Nota pośmiertna]. „Przegląd Kulturalny”, 1962, nr 32 s. 7.
Kister H., Udane debiuty: Schulz, Ukniewska, Wiech, [W:] Pegazy na Kredytowej, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980. s. 37.
Kott J., Dawne strachy, "Przegląd Kulturalny", 1958, nr 23.
Kragen W., Jeszcze jeden dokument, „Ster”, 1938, nr 14, s. 7.
Kruszyńska A., Artystyczny świat(ek) w literaturze popularnej "Strachy"; Marii Ukniewskiej i "Złota Maska"; Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, [W:] Literatura i kultura popularna : między tradycją a nowatorstwem, red. A. Gemra. Wrocław, Pracownia Literatury i Kultury Popularnej oraz Nowych Mediów, Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Wrocławski, 2016, s. 29-38.
Kurz I., Społecznie użyteczne Strachy, [W:] Szklane domy : wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918, pod red. J. Kordjak, Warszawa, Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki, 2020, s. 144-155.
Liński H., "Strachy" i ich autorka, „Wiadomości Filmowe”, 1938, nr 11.
Lorentowicz J., Ukniewska Maria, „Strachy", „Nowa Książka” 1938, nr 9, s. 541-542.
Nałęcz-Ostrowska Szymańska, H., Ze zjawisk literackich. (Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Pola Gojawlczyńska, Aleksander Świętochowski, Marja Ukniewska), „Trzeźwość”, 1938, nr 1-4, s. 33-48.
P.I.L, Blaski i nędze z życia „girlsy". Rozmowa z autorką „Strachówu Marią Ukniewską, „Nowy Dziennik”, 1938, nr 114, s. 8.
Pański J., O powieści środowiskowej, „Sygnały”, 1938, nr 4, s. 8.
Promiński M., Strachy - [recenzja] „Sygnały”, 1938, nr 40, s. 5.
Pryszczewska-Kozołub A., Autobiografizm w prozie międzywojennej, „Prace Naukowe. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury”, 2001, z. 8, s. 151-158.
Rozmowa z autorką „Strachów” (Wywiad z M. Ukniewską), „Dziennik Polski”, 1938, nr 123, s. 7.
Tarkowski P., Maria Ukniewska: Czerwone salto. Wypłata, „Przekrój”, 1962, nr 921, s. 9-11, 22.
Tarnawski W., O twórczości reportażowej : na marginesie "Strachów" Ukniewskiej, „Prosto z Mostu”,1938, nr 24, s. 6 ; nr 25, s. 4.
Ukniewska Maria, [W:] Encyklopedia literatury polskiej, red. E. Zarych, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 741.
W. Zech. [Zechenter, Witold], Portrety imaginacyjne pisarzy, „Kurier Literacko-Naukowy”, 1938, nr 30, s. 8.
Walęciuk-Dejneka B., Zapomniane, przemilczane, nieobecne – proza kobiet z pierwszej połowy XX w. jako źródło do badań. Wybrane aspekty, [W:] Historia kobiet : źródła, metody, kierunki badawcze, cz. 2., pod red. M. Dajnowicz i A. Miodowskiego, Białystok, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2023, s. 71-80.
Warneńska M., O autorce „Strachów”, „Nowa Kultura” 1962 nr 37.
Warszawski przewodnik literacki, red. P. Cieliczko,Warszawa, Fundacja na Rzecz Badań Literackich, 2005.
Wosik E., Warszawa i teatr – dwie miłości Marii Ukniewskiej, „Stolica” 1983 nr 44.
Wróbel O., Z epoki, z kraju i ze świata, „Książki : magazyn do czytania”, 2020, nr 6, s. 114.
Zahorska A., Strachy [Recenzje filmowe], „Kultura”,1938, Nr 48 (136).
Zahorska S., Nareszcie polski film, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 47, s.11.


INNE

Blaski i nędze życia girls, „Kino”,1938, nr 18.
Dwa wcielenia Dubenki, „Kino”,1938, nr 50.

Maria Ukniewska 1962  Z: ”Przekrój”, 1962, nr 921, s. 9-11, 22.

STRONY INTERNETOWE "Strachy"       FILMPOLSKI.PL

Domena publiczna: Strachy [Program filmu], Warszawa, Biuro Kinematograficzne "Super-Film", [ca 1938]

 Autorka biogramu: Beata Walęciuk-Dejneka

	Data urodzenia				1811-11-27
	Miejsce urodzenia				Zielątkowo
	Data śmierci				1887-10-06
	Miejsce śmierci				Poznań
	Pseudonimy i kryptonimy				B. F.; B. M.; Y.
	Powiązania				ID: dw.56238
	VIAF ID				102058407
Domena publiczna: Wikimedia

Urodziła się w 1811 roku w Zielątkowie, k. Obornik, bardziej znana jako działaczka polityczna i społeczna, patriotka i organizatorka życia publicznego (obok brata Jędrzeja Moraczewskiego), mniej jako literatka, autorka kilku utworów, powiastek obyczajowo-historycznych, zamieszczonych na łamach „Dziennika Domowego”, głównie w latach 1840–1847. Córka ziemianina Tomasza i Józefy z Kierskich.
Po sprzedaży majątku w 1840 (1841?) r. zamieszkała na dwa lata niedaleko Poznania, w Naramowicach, a od 1842 r. już w samym Poznaniu, razem z bratem Jędrzejem. Ich dom stał się wówczas centrum życia towarzyskiego i patriotycznego, ośrodkiem ruchu literackiego i umysłowego, miejscem dla emigrantów. Moraczewska prowadziła bardzo intensywną pracę społeczną i narodową: kontaktowała się z ośrodkami emigracyjnymi, kolportowała prasę i pisma polityczne, przekazywała korespondencję, wysyłała zakazane książki i czasopisma, pośredniczyła w przyjmowaniu do poznańskich gazet artykułów, opiekowała się rannymi z powstania 1863 r., współpracowała z entuzjastkami i Narcyzą Żmichowską, z którą znajomość/przyjaźń połączyła ją na wiele lat. Była niezwykle udaną organizatorką wszelkich przedsięwzięć. Konsekwentnie realizowała wytyczone sobie cele. Miała wiele energii, poczucie sprawiedliwości, lubiła rygor i dyscyplinę. Tak właśnie została sportretowana we Wstępnym obrazku do powieści Poganka (Felicja), jako podejmująca wszechstronne akcje emancypacyjne, trochę egoistyczna.
Korespondencja Moraczewskiej ze Żmichowską trwała z przerwami 32 lata, od 1844 do 1876 r., i znana jest tylko z listów Narcyzy do Bibianny. Połączyły je wspólnota przekonań, ideałów patriotycznych i społecznych, pasja intelektualna. Należały do pierwszego pokolenia polskich emancypantek, świadomie wybierając życie samotne i samodzielne, podejmując równe z mężczyznami obowiązki obywatelskie. W sferze działań publicznych i bez manifestacji feministycznych skutecznie realizowały swoje prawa do rozwoju intelektualnego i do miłości pojmowanej tradycyjnie, romantycznie. Ich osobiste kontakty były raczej rzadkie.
Moraczewska pozostawiła po sobie liczne artykuły w prasie poznańskiej i warszawskiej oraz niewielki zbiór listów. Jej Dziennik obejmujący zapiski z lat 1836–1842 oraz 1855–1863 został wydany drukiem (jako książka) przez kuzynkę w 1911 r., wcześniej ukazywał się w „Przeglądzie Wielkopolskim”.
Do opublikowanych powieści i „dziełek popularnych” należą: Dwóch rodzonych braci: powieść, cz. I i II; Co się działo w Polsce od samego początku aż do pierwszego rozbioru kraju; Co się stało w Polsce od pierwszego jej rozbioru, aż do końca wojen za cesarza Napoleona; Taka była wola Boża; Dwa pogrzeby; Kilka wypadków z młodości jenerała Madalińskiego; Ojciec Cyryl profesem, Stanisław Strawiński. Konfederat Barski; Dwa obrazki z życia tułacza; Chwila widzenia. Wszystkie one sygnowane są inicjałami B.F. Nie są to utwory wysokoartystyczne, pisane językiem prostym, zrozumiałym, stylem popularyzującym. Tematyka ich nie jest wyszukana i mało atrakcyjna. Opowiadają smutne i trudne historie miłosne różnych ludzi oraz prezentują dzieje rodów, mieszkańców dworków, wsi, klasztorów.
Literackie utwory Bibianny Moraczewskiej o tematyce patriotyczno-religijnej z wątkiem miłosnym przynależą do grupy tekstów popularnych, adresowanych do wszystkich zainteresowanych problematyką kobiecą i losami ojczyzny. Nieskomplikowane schematy kompozycyjne (fabularne) nie wymagały bowiem wnikliwych zabiegów interpretacyjnych, odsłaniających ukryte sensy. Autorka znała prawdę i chciała ją przekazać czytelnikowi, zamierzała się nią podzielić. Pokazywała bohaterów narodowych i silne, samodzielne i zaradne kobiety. Zasadą konstytutywną tekstów była ścisła determinacja treści: bohaterowie przeciętni, środowiska typowe, akcja – w realiach dostępnych odbiorcy i w czasie mu współczesnym. Poetyka i prosta forma opowiadań o niewyszukanym kunszcie artystycznym nastawione zostały na zaspokojenie fundamentalnych potrzeb odbiorców, skierowanie ich uwagi na właściwe, godne życie, nauczanie i prostotę, w tym także religijne, na zaspokojenie potrzeb społecznych i psychicznych. To utwory o charakterze edukacyjnym, wychowawczym, zapewniające zrozumienie oraz łatwe w komunikacji z czytelnikiem. Pisarstwo Bibianny Moraczewskiej nie poddaje się kryteriom estetycznym wykształconym w literaturze wysokiej.
Zmarła 6 października 1887 w Poznaniu. Pochowana została na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan.

TWÓRCZOŚĆ

Anna Jakwiczówna, „Dziennik Domowy”, 1842, T. 3, nr 1, s. 1-5; nr 2, s. 13-16; nr 3, s. 21-25; nr 4, s. 29-32; nr 5, s. 37-39.
Chwila widzenia, „Dziennik Domowy”, 1847, T. 8, nr 5, s. 34-36.
Co się działo w Polsce od samego początku aż do pierwszego rozbioru kraju, Poznań, N. Kamieński, 1852.
Co się stało w Polsce od pierwszego jéj rozbioru, aż do końca wojen za cesarza Napoleona, Poznań, N. Kamieński, 1850. 
Dawna Fara poznańska, [W:] Okrężne : jednodniówka na rzecz Towarzystwa Czytelni Ludowych w Poznaniu, Poznań, nakł. i drukiem J. I. Kraszewskiego, 1885, s. 35.
Dwa obrazki z życia tułacza, „Dziennik Domowy”, 1946, T. 7, nr 5, s. 34-36; nr 6, s. 42-45.
Dwóch rodzonych braci : powieść. Cz. 1, Poznań, N. Kamieński, 1859.
Dwóch rodzonych braci : powieść. Cz. 2, Poznań, K. Kamieński i Spółka, 1859.
Dziennik Bibianny Moraczewskiej, wyd. z oryginału przez wnuczkę Dobrzyńską-Rybicką, Poznań, Fr. Chocieszyński, 1911.
Kilka słów o obecnym położeniu kobiet i Towarzystwie Pomocy Naukowej dla Dziewcząt Polskich w Poznaniu, „Dziennik Mód”, 1873, nr 10.
Kilka wypadków z młodości jenerała Madalińskiego, „Dziennik Domowy”, 1841, T. 2, nr 5, s. 37-40; nr 6, s. 45-48.
Któż z nas bez żalu pomysleć może... [Inc.], [W:] Ziarno : wydawnictwo zbiorowe dla głodnych, Warszawa, Drukiem S. Lewentala, Jana Noskowskiego, S. Orgelbranda Synów i Józefa Ungra, 1880, s. 26.
O wpływie kobiet na utwory i losy Byrona. Według listów i pamiętników tego poety, zebranych i dopełnionych przez Tomasz Moora, „Ruch literacki”, 1878, nr 1, s. 3-4; nr 2, s. 19-21; nr 3, s. 36-37; nr 4, s. 52; nr 5, s. 68-69; nr 6, s. 84-85; nr 7, s. 101-102; nr 8, s. 117-118; nr 9, s. 133-134; nr 10, s. 148-149; nr 11, s. 165-166; nr 12, s. 180-181; nr 13, s. 196-197; nr 14, s. 211-212; nr 15, s. 228-229; nr 16, s. 244-245; nr 17, s. 260-261; nr 18, s. 276-277; nr 19, s. 292-293; nr 20, s. 307-308.
Ojciec Cyryl profesem. Powiastka osnuta na tle prawdziwego zdarzenia, „Dziennik Domowy”, 1843, T. 4, nr 6, s. 42-45; nr 7, s. 50-53; nr 8, s. 58-61; nr 9, s. 66-69; nr 10, s. 74-77; nr 11, s. 81-86; nr 12, s. 89-94.
Ojciec Cyryl profesem. Powiastka osnuta na tle prawdziwego zdarzenia, [W:] Pięć powieści, Poznań, N. Kamieński i Spółka, 1844, s. 57-141.
Pierwsza emancypacja w Rosji, „Wieniec”, 1862, nr 22, s. 1-4.
Ryszard Berwiński - poeta wielkopolanin, „Wieniec”, 1862, nr 10, s. 2-4.
Serb Śpiewak, „Dziennik Domowy”, 1842, T. 3, nr 16, s. 130-132; nr 17, s. 137-140; nr 18, s. 145-149; nr 19, s. 153-156; nr 20, s. 161-165.
Stanisław Strawiński, komendant barski, „Dziennik Domowy”, 1844, T. 5, nr 8, s. 58-61; nr 9, s. 66-68; nr 10, s. 74-77; nr 11, s. 82-85; nr 12, s. 90-93.
Towarzystwo Pomocy Naukowej dla Dziewcząt w X. Poznańskim, „Ognisko Domowe” , 1876, nr 27.

BIBLIOGRAFIA

Albrecht-Szymanowska W., Morczewska Bibianna 1811-1887, [W:] Dawni pisarze polscy : od początków piśmiennictwa do Młodej Polski : przewodnik biograficzny i bibliograficzny, T. 3, Mia-R, red. R. Loth, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2003, s. 73-74.
Albrecht-Szymanowska W., Bibianna Moraczewska, [W:] Wielkopolski słownik biograficzny, Wyd. 2, Warszawa, Poznań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.
Baszko A., Działalność Bibianny Moraczewskiej w ruchu konspiracyjno-narodowym na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego, „Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny” 2003/2004, 10/11, s. 111-135.
Berkan-Jabłońska M., O rękopiśmiennym spisie literatek autorstwa Adama Bartoszewicza z połowy XIX wieku, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica", 2023, T. 67, nr 2, s. 21–47. DOI: 10.18778/1505-9057.67.02
Bibianna Moraczewska, „Kłosy” 1887, nr 1165, s. 268-269.
Borkowska G., Alienated women : a study on Polish women's fiction, 1845-1918, Budapest, Central European University Press, 2001.
Borkowska G., Czermińska M., Phillips U., Pisarki polskie od średniowiecza do współczesności: przewodnik, Gdańsk, Słowo Obraz Terytoria, 2000.
Caban W., Kobiety i powstanie styczniowe, [W:] Kobiety i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i w początkach XX wieku, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, "DiG" 1994.
Chmielowski P., Zarys literatury polskiéj z ostatnich lat dwudziestu, Wyd. 2, popr. i znacznie powiekszone, Warszawa, nakł. Księgarni A. W. Gruszeckiego, 1886, s. 118.
Data J., Z dziejów wielkopolskiej prozy tendencyjnej : "Dwaj rodzeni bracia" Bibianny Moraczewskiej, "Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego", 1976, nr 5. S. 44-51.
Entuzyastki (od r. 1838 do 1850), [W:] Chmielowski P., Autorki polskie wieku XIX : studyum literacko-obyczajowe. Ser. 1, Warszawa, Spółka Nakładowa Warszawska, [1885], s. 226-272. 
Gawalewicz M. Nasze autorki, „Tygodnik Powszechny”, 1884, nr 20, s. 306-317, [313]; nr 21, s. 327-330.
Hahn W., Bibianna Moraczewska, „Dziennik Poznański”, 1921, nr 101.
Hahn W., Bibjanna Moraczewska w świetle swego dziennika, „Gazeta Lwowska”, 1921, nr 113, s. 2; nr 114, s. 2. 
Hoszowska M., Dziewiętnastowieczne polskie podręczniki historii a narracje o kobietach, [W:] Kobieta w Galicji : nowoczesność i tradycja, Rzeszów, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016, s. 455-471.
Kirschke P., Kobiety na pomniki : subiektywny przewodnik śladami kobiet po Wielkopolsce, Poznań,Wydawnictwo Miejskie Posnania, [2022].
Kirschke P., Wielkopolanki niepokorne - rzecz o silnych kobietach, „Głos Wielkopolski”, 2020, nr 55, s. 12-14.
Korbut G., Literatura polska od początków do wojny światowej : książka podręczna informacyjna dla studjujących naukowo dzieje rozwoju piśmiennictwa polskiego. T. 3, Od roku 1820 do roku 1863, Wyd. 2 powiększ., Warszawa, skł. gł. w Kasie im. Mianowskiego, 1930, s. 270.
Krzywobłocka B., Wielkopolskie damy, Poznań, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986.
Lajborek A., Rezler M., Znane Wielkopolanki, Poznań, Wydawnictwo Halszka, 2004, s. 44-48.
Machczyńska A., Kobieta polska. Szkic historyczny skreślony na wystawę w Pradze r. 1912, Lwów, nakł. Komitetu Lwowskiego Wystawy Praskiej, 1912.
Moraczewska Bibianna (1811-1897), [W:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut T. 8, Romantyzm: hasła osobowe K-O, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 711-722.
Münnich A., Bibianna Moraczewska, „Dziennik Poznański”, 1934, nr 274.
Muszyńska-Hoffmanowa H., Panna Bibcia nam opowie., „Zwierciadło Polski i Świata”, 1947, nr 15, s. 4.
Nawrocki, W., Antyromantyczna socjalizacja wielkopolskiego ziemianina: Paulina Wilkońska i Bibianna Moraczewska, [W:] Z badań nad historią, oświatą i kulturą. Studia ofiarowane Ryszardowi Wołoszyńskiemu, red. J. Kukulski, Piotrków Trybunalski, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie przy Filii Akademii Świętokrzyskiej, 2001, s. 357-368.
Nietyksza M., Tradycyjne i nowe formy aktywności publicznej kobiet w warunkach zaborów, [W:] Kobiety i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i w początkach XX wieku, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, "DiG" 1994.
Nowicka E., Bibianna Moraczewska : portret (niepełny) poznańskiej konspiratorki, "Kronika Miasta Poznania", 2008, nr 1, s. 231-239.
Pekaniec A., Czy w tej autobiografii jest kobieta? : kobieca literatura dokumentu osobistego od początku XIX wieku do wybuchu II wojny światowej, Kraków, Księgarnia Akademicka, 2013.
Pigoń S., „Z podróży po burzy”, „Zeszyty Wrocławskie”, 1951, nr 1, s. 53-65.
Przerowa S., Literatura poznańska w pierwszej połowie bieżącego stulecia, (Dokończenie), „Przegląd Polski”, 1879/1880, T. 4, s. 325-361. 
Rudnicka J., Z papierów Bibianny Moraczewskiej, „Pamiętnik Literacki”, 1961, nr 3-4, s. 187-197.
Skimborowicz H., Gabryella i Entuzyastki, „Bluszcz”, 1880, nr 10-16; nr 18-19; nr 21; nr 27-30; nr 32.
Ś. p. Bibianna Moraczewska, „Ateneum” : pismo naukowe i literackie, 1887, T. 4, z. 1-2, s. 383-384.
Ś. p. Bibianna Moraczewska, „Biesiada Literacka”, 1887, nr 43, s. 282.
Ś. p. Bibianna Moraczewska, „Wielkopolanin”, 1887, nr 230.
Walęciuk-Dejneka B., Portret Bibianny Moraczewskiej - literatki nieznanej = Bibianna Moraczewska's portrait - an unknown writer, „"Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 2018, [nr] 2, s. 65-78.
Wielkopolski alfabet pisarek, red. E. Kraskowska, L. Marzec,Poznań, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2012.
Woźniakiewicz-Dziadosz M., Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologiae”, 2002/2003, Vol. 20/21, s. 375-386.
Woźniczka-Paruzel B., "Dzieje ojczyste dla ludu" doby romantyzmu, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990. 
Wyder G., „Komitet Niewiast Wielkopolskich – kobiecy sanitariat w walce o niepodległość Polski w powstaniu styczniowym”, [W:] Postawy i aktywność kobiet w czasie powstania styczniowego 1863–1864 (na tle polskich konspiracji i działalności powstańczej doby zaborowej), red. T. Kulak, J. Dufrat, M. Piotrowska‑Marchewa, Wrocław, Chromcon, 2013, s. 87–107.
Wyder G., Wielkopolskie „entuzjastki” – Bibianna Moraczewska i Emilia Sczaniecka. Życie złożone w służbie Ojczyzny – świadomy wybór czy zrządzenie losu? „Studia Historica Gedanensia”, 2023, T. 14, s. 196-204. DOI: 10.4467/23916001HG.23.012.18813
Zieliński A., Moraczewska Bibianna (1811-1887), [W:] Polski słownik biograficzny, T. 21, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 976, s. 676-677.
Żmichowska N., Pisma Narcyzy Żmichowskiej (Gabryelli) z życiorysem autorki skreślonym przez Piotra Chmielowskiego, T. 1, Warszawa, nakł. Michała Glücksberga, 1885.
Źródła historyczne do poznania życia i działalności Bibianny Moraczewskiej [1811-1887], [W:] Badania nad źródłami do historii XIX i XX wieku : studia i interpretacje, red. A. Rajewski, J. Józefiak, Poznań, Instytut Historii UAM, 2014, s. 37-42.

Autorka biogramu: Beata Walęciuk-Dejneka

	Data urodzenia				1878-04-15
	Miejsce urodzenia				Wola Pękoszowska
	Data śmierci				1974-06-13
	Miejsce śmierci				Kraków
	Pseudonimy i kryptonimy
	Powiązania				ID: cz.I031961
	VIAF ID				171348496
Domena publiczna: Z: Tygodnik Kobiety,1936, nr 23, s. 11.	Wariant nazwiska				Górska, Maria Pia

Urodziła się w 1878 w Woli Pękoszewskiej. Była córką Jana Górskiego i Marii z Łubieńskich, zamożnych ziemian z Mazowsza. Jak podają źródła imię nadano artystce na cześć papieża Piusa IX, który zmarł tuż przed jej narodzinami. Nauki w dzieciństwie pobierała od prywatnych nauczycieli w domu rodzinnym, który stanowił ośrodek życia kulturalnego oddziałujący na bliższą i dalszą okolicę. Do dworu w Woli Pękoszewskiej przyjeżdżało wielu artystów, naukowców i literatów z Krakowa, Warszawy i innych polskich miast.
W wieku 13 lat Pia rozpoczęła naukę profesjonalnego malarstwa. Pierwszym korepetytorem sztuki w roku 1891 został Eligiusz Niewiadomski. Rok później, po długich konsultacjach rodzicielskich, wybrano młodego pejzażystę Józefa Rapackiego. Wśród jej nauczycieli znaleźli się również Józef Mehoffer czy Józef Chełmoński, który kupił posiadłość Kuklówka, niedaleko dworu Górskich.
W 1894 roku 16-letnia Pia została zaproszona do dworku artysty. Początkowo jej pasją były plenery i pejzaże. W lata 1895-1897 rozwijała się artystycznie pod wielkim wpływem na jej malarstwo Chełmońskiego.
Ponadto zajmowała się wiejską ochronką oraz prowadziła ożywione życie towarzyskie. Pod opieką matki wyjeżdżała i uczestniczyła w warszawskich i krakowskich salonach, wiele miesięcy zajmowały jej zagraniczne podróże, odbywane również w celach leczniczych. Około 1907 zamieszkała z matką w Warszawie przy ul. Foksal. Ukończyła kurs dla ochroniarek Stefanii Marciszewskiej. Współorganizowała Ochronę Towarzystwa Przytulisk Niedoli Dziecięcej w Pałacu Karasia na Krakowskim Przedmieściu, w niej podjęła też stałą pracę. Jednocześnie od 1908 roku wraz z Marią Weryho-Radziwiłłowiczówną wygłaszała pogadanki religijne we wszystkich ochronkach dla dzieci. Debiutowała w 1918 roku tomem 36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych. W latach 1914-1918 była wizytatorką miejskich przedszkoli. Specjalizowała się w nauce religii dla dzieci, dla nich też pisała książki i opowiadania.
W 1921 roku uczęszczała do Szkoły Malarskiej Konrada Krzyżanowskiego w Warszawie, a po jego śmierci, w 1922, pragnęła się dostać do powstałej właśnie Szkoły Sztuk Pięknych. Za namową kolegów – artystów, zdała egzamin wstępny z kompozycji i aktu i została wolną słuchaczką Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczyła się w pracowni Tadeusza Pruszkowskiego. W 1929 roku urządza pierwszą wystawę w Zachęcie, a w 1930 na zaproszenie amerykańskiego instytutu wysyła swoje 3 obrazy do Chicago, gdzie otrzymała dobre recenzje. Ulubionym tematem obrazów Pi Górskiej jest człowiek. Uprawiała malarstwo salonowe, tworzyła portrety, pejzaże i sceny religijne.
W czasie II wojny światowej warszawskie mieszkanie zostało spalone. Lata wojny spędziła w Woli Pękoszewskiej, którą wraz z rodziną swojego bratanka opuściła w styczniu 1945 roku. Mieszkała z nimi w Skierniewicach, potem w Milanówku. Utrzymywała się z haftu artystycznego. W 1947 roku przeniosła się do Krakowa. Od 1939 roku malowała już bardzo rzadko, natomiast w okresie powojennym stosunkowo dużo pisała. W 1948 roku opublikowała powieść historyczną dla młodzieży, której akcja toczy się w XIII wieku: Tarcza i kaptur. Powieść z XIII wieku. Kilka lat później wydała kolejną powieść historyczną, cofając się do czasów narodzin Jezusa Chrystusa: Miasto Dawidowe. Poza tym napisała i wydrukowała, m.in: powieść Dom pod Kapelą, Szary Brat, opowiadania o bracie Albercie oraz własne wspomnienia o osobistościach świata malarskiego i literackiego, a także kronikę własnego życia: Paleta i pióro. Nie wyszła za mąż i nie założyła rodziny. Zmarła w 1974 roku w Krakowie, pochowana została na Cmentarzu Rakowickim.

TWÓRCZOŚĆ

Biedaczyna, „Pochodnia Seraficka”, 1949, nr 1, s. 17-19.
Boża męka, „Verbum”, 1934, z. 2, s. 209-226.
Co można ofiarować Panu Jezusowi (pogadanka), „Wychowanie Przedszkolne”, 1925, nr 1.
Gwiazda trzech króli, „Wychowanie Przedszkolne”, 1931, nr 1, s. 16-17.
Dom pod Kapelą: (opowiadanie sprzed pół wieku), Warszawa, Instytut Wydawniczy "PAX" , 1958.
Historia o dwóch Józefach i o czekoladzie, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 2.
Klara Scifi, „Dziś i Jutro”, 1937, nr 13, s. 194-197.
Miasto Dawidowe, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1955.
Miasto Dawidowe, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1964.
O Chełmońskim : wspomnienia, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1932.
O Chełmońskim : wspomnienia, Radziejowice, Dom Pracy Twórczej, 2014. [Reprint].
On kocha dzieci, il. A. Święcicka, Warszawa, Wydawnictwo S. Arcta, 1948.
Paleta i pióro : (wspomnienia), Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1956.
Paleta i pióro, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1960.
Piosenka o zbożu, „Wychowanie Przedszkolne”, 1932, nr 4, s. 121.
Przyjaciel Chełmońskiego: Brał Albert. (Fragmenty z książki Pii Górskiej: „ O Chełmońskim"), „Głos Brata Alberta”, 1937, nr 1, s. 14-16.
Programy pogadanek stosowanych w Ochronach Kuratoryum Obywat. Rodzin Rezerwistów z dziećmi od lat 5-ciu do 8-miu / religijne oprac. P.Górska, etyczne oprac. C. Niewiadomska, z nauki o rzeczach oprac. M. Weryho-Radziwiłłowiczowa, Warszawa, Kuratoryum Obywat. Rodzin Rezerwistów, 1915.
Przebrany malarz, „Nasza Myśl”, 1933, nr 4, [w: BRAT ALBERT, nr 3, s. 4, dodatku do nr 4 „Naszej Myśli”].
Przyszedł do swoich, Poznań, Księgarnia św. Wojciecha, 1974.
Sługi boże : powiadania i legendy z życia świętych, Warszawa, Gebethner i Wolff; New York, The Polish Book Importing, 1919.
Sługi Boże : opowiadania i legendy z życia świętych, Warszawa, nakł. Gebethnera i Wolffa; New York, The Polish Book Importing, [1921].
Sługi Boże : opowiadania i legendy z życia świętych, Wyd. 2., il. W. Bartoszewicz, Kielce, "Jedność" 1948.
Spotkanie, „Dziś i Jutro”,1925, nr 2, s. 51-54.
Szary brat : opowiadania na tle życia Brata Alberta, Warszawa, Verbum, 1936.
Szary brat : opowiadania na tle życia Brata Alberta, Poznań, Księgarnia Św. Wojciecha, 1974.
Szary brat : opowiadania na tle życia Brata Alberta, Wyd. 2., Poznań, Księgarnia Św. Wojciecha, 1976.
Tarcza i kaptur : [powieść z XIII wieku], [z ośmiu drzeworytami E. Kluczyńskiego], Poznań, Księgarnia Św. Wojciecha, 1948.
Tarcza i kaptur : [powieść z XIII wieku], [z ośmiu drzeworytami Edwarda Kluczyńskiego], Paryż; Monachium, Wydaw. Św. Antoniego "Polska Wierna"- „Słowo Katolickie", 1956.
36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1917.
36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych, Wyd. 2., Warszawa, Gebethner i Wolff, 1920.
36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych, Warszawa, Wydawnictwo M. Arcta, 1918.
36 pogadanek religijnych dla ochron i szkół początkowych, Wyd. 3., Lemförde Centrala Szkolnictwa Polskiego w Niemczech, [1946].
W Monte Casale, „Dziś i Jutro”, 1937, nr 12, s. 180-183.
W naszych kościołach : pogadanki i obrazki liturgiczne, oprac. P. Górska, przedm. J. Woroniecki, Warszawa, nakł. Gebethnera i Wolffa, 1921.
W naszych kościołach : pogadanki i obrazki liturgiczne, oprac. Pia Górska ; z przedm. J. Woronieckiego. Warszawa, Gebethner i Wolff, [1923].
Wspomnienia o Chełmońskim, „Kobieta Współczesna” 1930, nr 38, s.7-8, ; nr 40, s. 6-8.
Ze wspomnień, o Józefie Cliełmońskim [W:] Wydawnictwo Literackie Oddziału Opieki nad Żołnierzem Dowództwa I Korpusu ; nr 28, [Szkocja] 1945.[współwyd. J. Parandowski, Karol Miarka].

Wydane zagranicą

Górska, P. Kada zydi siela : legendos ir apysakos iš Šv. Pranciškaus gyvenimo, Kaunas, Šv. Jėzaus Širdies Seserų leidinys, 1935.

BIBLIOGRAFIA

Alberti K., Malarstwo Pii Górskiej, „Świat Kobiecy”, 1930, nr 20, s. 452-53.
Andrzejewski J., Z nowej beletrystyki, „Prosto z Mostu”, 1937, nr 20, s. 4.
Bednarek A., Górska Pia, [W:] Encyklopedia katolicka. T. 5, Fabbri – Górzyński, pod red. L. Bieńkowskiego [i inni], Lublin, TNKUL, 1989, s. 1386.
Czapski J., Pluszowy album, „Kultura”,1956, nr 7/8, s. 203-206.
[Dorosz B.], Górska Pia 1878-1974, [W:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury : słownik biobibliograficzny. T. 3, G-J, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 124-125.
Dorosz B., Górska Pia 1878-1974, [online], Polscy pisarze i badacze przełomu XX i XXI wieku, Dostępny w internecie: https://pisarzeibadacze.ibl.edu.pl/record_view/1319
Górska Pia, [W:] Czy wiesz kto to jest ?, red. S. Łoza, Warszawa, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 92.
Grodecka A., Wiersze znad palety : twórczość poetycka artystów polskich XIX i XX wieku, Gdańsk, Słowo/Obraz Terytoria, 2020, s.130-132.
J. W., Studia portretowe Marii Pii Górskiej, „Tygodnik Ilustrowany” , 1910, nr 19, s. 375-376.
Jeszcze ze wspomnień o Chełmońskim, [W:] Józefowi Chełmońskiemu w hołdzie Ziemia Łowicka, red. J. Wegner, Łowicz, 1934.
Koller J., Malarka o malarzu, „Dziennik Poznański”, 1931, nr 253, s. 6.
Kołoniecki R.[Z. P.], Niepowodzenia Powodzenia, „Pion”, 1938, nr 28, s. 6.
Kostrzewska E., Ziemianka przy sztalugach : Pia Górska (1878-1974) u początku drogi do kariery artystki, [W:] Między architekturą nowoczesną a tradycyjną [...] między konstrukcją a formą : prace naukowe dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Stefańskiemu. red. P. Gryglewski, T. Bernatowicz, D. Rutkowska-Siuda, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 452-465.
Kozarynowa Z., Gdzie te czasy Pii Górskiej, „Wiadomości”, 1957, nr 3, s. 3.
Krytyka artystyczna kobiet : sztuka w perspektywie kobiecego doświadczenia XIX-XXI wieku, red. naukowa B. Łazarz, J. M. Sosnowska, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 2019.
Krzywicka I., Wspomienia o Chełmońskim, „Kultura”, 1932, nr 6 (11), s. 2.
Kufer Kasyldy czyli Wspomnienia z lat dziewczęcych, Wyd. 2., wyboru pamiętników XVIII-XIX w. dokonały D.Stępniewska i B. Walczyna, Warszawa, „Nasza Księgarnia”, 1983, s. 497-510.
Münnich A., Biedaczyna z Krakowa, "Dziennik Poznański", 1937, nr 24.
Okołów-Podhorska S., Narodziny świętości, „Bluszcz”, 1937, nr 14.
Okołów-Podhorska S., Obrazy Pii Górskiej, „Bluszcz”, 1932, nr 10.
Okońska A., Żywoty pań malujących, Warszawa, „Nasza Księgarnia”, 1981, s. 151-184.
Pekaniec A., Czy w tej autobiografii jest kobieta? : kobieca literatura dokumentu osobistego od początku XIX wieku do wybuchu II wojny światowej, Kraków, Księgarnia Akademicka, 2013.
Pekaniec A., Lektury w kobiecej literaturze dokumentu osobistego po 1864 roku : co czytały autorki?, [W:] Czytanie : kobieta, biblioteka, lektura, red. A. Zawiszewska i A. Galant, Szczecin : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2015, s. 157-172.
Pekaniec A., Nie tyko dzienniki : oryginalne warianty kobiecej literatury dokumentu osobistego (na wybranych przykładach). „Ruch Literacki”, 2012. Vol. 53, no. 4-5, s. 451–463. DOI 10.2478/v10273-012-0029-8.
Płaszczewska O., Gabinety, pracownie, mieszkania pisarzy i artystów w literaturze XIX-XX wieku, Kraków, Wydawnictwo AVALON, 2021.
Problematyka religijna w literaturze Pozytywizmu i Młodej Polski : świadectwa poszukiwań, red. S. Fity, Lublin, TN KUL, 1993.
Radkowska J., Pia Górska, Tygodnik Kobiety 1936, nr 23, S. 10-12.
Religijne aspekty literatury polskiej XX wieku, red. M. Jasińska-Wojtkowska, J. Święch, Lublin, TN KUL, 1997.
Samotyhowa N., Wystawa w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych : Pia Górska, „Kobieta Współczesna”, 1928, nr 6, s. 14.
Sieradzka A. Malarstwo religijne Pii Górskiej, „Sacrum et Decorum”, 2013, nr 6, s. 33-42.
Starowieyska-Morstinowa, Z., Dookoła zagadnień religijnych, „Podbipięta”, 1937, nr 5, s. 2.
Urbanowski M., Górska Pia (1878-1974), [W:] Encyklopedia literatury polskiej, red. E. Zarych, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 221.
Urbanowski M., Górska Pia (1878-1974), [W:] Słownik pisarzy polskich, red. E. Zarych. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 149.
Kunowska-Porębna M., Pia Górska. [W:] Verbum (1934-1939) : pismo i środowisko T. 1 Materiały do monografii, oprac. M. Błońska, M. Kunowska-Porębna, S. Sawicki, Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL, 1976, s. 332-334.
Walęciuk-Dejneka B., Portrety... – sylwetki artystów we wspomnieniach Pii Górskiej, [W:] Mistrz - mentor - wychowawca : z problematyki twórczego wychowania i edukacji, red. J. Posłuszna i M. Prejsnar-Wąsacz, Kraków, Wydawnictwo Aureus, 2015, s. 79-88.
Wielki konkurs jubileuszowy Ilustrowanego Kuriera Codziennego [...] : uzasadnienia decyzji jury w odniesieniu do powieści wyróżnionych, "Ilustrowany Kurier Codzienny", 1936, nr 153, s. 7.
Wojda D., Górska Pia (1878-1974), [W:] Wielki leksykon pisarzy polskich T. 4 Fer-Hof, red., J. Pieszczachowicz, Kraków, Fogra Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 151-153.

Autorka biogramu: Beata Walęciuk-Dejneka

	Data urodzenia				1876-00-00
	Miejsce urodzenia				Służewo
	Data śmierci				1934-01-11
	Miejsce śmierci				Warszawa
	Pseudonimy i kryptonimy				Helena Orlicz
	Powiązania				właśc. Konstancja Piskorska, 1 voto Garlikowska; 2 voto Ma­jewska
	VIAF ID				102090194
Domena publiczna: Bluszcz, 1934, nr 5, s. 143.

TWÓRCZOŚĆ

Cud, Warszawa, E. Wende, [1909].
Misteryum: opowieść erotyczna, Warszawa, E. Wende i S-ka, 1909.
Misteryum : opowieść erotyczna, Wyd. 2., Warszawa, E. Wende T. Hiż i A. Turkuł, 1910.
Nie-Komediantka : historyjka teatralna, „Wiek”, 1901, nr 275; nr 277-281; nr 284; 286-289; 291-296; 300-301; 303; 305; 307-308; 310; 312-317; 319-321; 323-324; 328-330.
Nie-komedyantka : historya teatralna, Warszawa, J. Fiszer, 1903.
Opinia : powieść, T. 1, T. 2, Warszawa, J. Fiszer, 1903.
Opinia : powieść, [T. 1-2], Wyd. 2., Warszawa, J. Fiszer, 1905.
Pan Placyd, „Przegląd Poranny”, 1906, nr 91, s. 2-3.
Pastuszek i boginka : ballada prowansalska, przepisana ze starych kronik, odnalezionych w klasztorze wielce pobożnych mniszek "Urszulanek Bosych" z Avignon z roku pańskiego 1490 za czasów panowania Filipa Pięknego, „Przegląd Poranny”, 1909, nr 253, s. 1.
W sprawie Satanelli. "Podobno najśmieszniejszym z głosow samoobrony..." [Inc.], „Przegląd Poranny”, 1907, nr 309, s. 2.
Purpurowe dni…, „Naprzód”, 1906, nr 8, s. 5; nr 9, s. 1; nr 11, s. 1; nr 15, s. 5; nr 16, s. 1.
Szablon : powieść, Warszawa, [s.n.], 1904.
[Teatralia] : [biblioteka teatralna Ludwika Szejera]; Odwet : sztuka w 3-ch aktach. L. Szejer, H. H. Orlicz-Garlikowska, Łódź, [ca 1930]. [Rękopis].
W ciszy : (nowelka), „Przegląd Poranny”, 1909, nr 184, s. 1-2.
W odmęcie, Warszawa, G. Centnerszwer ; Lwów, H. Altenberg, 1911. [Na okł. rok wyd. 1912].
Wiejski bohater, „Wiek”, 1901, nr 83, s. 2-4; nr 84, s. 2-3.
Z wycieczek po kraju, „Wiek”, 1901, nr 147, s. 4-5; nr 148, s. 2-3; nr 149, s. 4; nr 151, s. 1-2; nr 152, s. 2-3; nr 153, s. 4-5; nr 155, s. 5;
nr 158, s. 2; nr 163, s. 6.
Z pamiętników młodego małżeństwa : drapieżna idylla, Warszawa, J. Fiszer, 1901 [i.e. 1900]
Z pamiętników młodego małżeństwa : drapieżna idylla, Warszawa, Jan Fiszer, 1901. [Zawiera: Ostatnia róża ; Godzina z życia ; Ta inna ; Podrzutek].
Żar : powieść, Kijów, L. Idzikowski, 1916.
Żar : powieść, Wyd. 2., Warszawa, "Sapho", 1921.

Tłumaczenia

Mirbeau O., Pamiętnik panny służącej, Z. 1, Warszawa, nakładem Księgarni Jana Fiszera, 1909.
Mirbeau O., Pamiętnik panny służącej, Wyd. 2., Warszawa, nakł. Księgarni Jana Fiszera, 1923.

BIBLIOGRAFIA

Ankiewiczowa M., Ś. P. Halina Orlicz-Garlikowska, „Bluszcz”, 1934, nr 5, s. 143.
Orlicz-Garlikowska Helena, [W:] Lechicki C., Przewodnik po beletrystyce, Poznań, Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, 1935, s. 295.
Orlicz-Garlikowska Helena (z Piskorskich), „Rocznik Naukowo-Literacko-Artystyczny (encyklopedyczny) na rok 1905”, s. 190-191.
Nowara-Matusik N., Wokół Künstlerin(nen)roman – kilka uwag na przykładzie tekstów Heleny Orlicz‑Garlikowskiej i L. Andro, [W:] Jeszcze o artyście (i sztuce) : w literaturze, kulturze i nieopodal, red. N. Nowara-Matusik, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019, s. 177-195.
P. Halina Orlicz-Garlikowska contra księgarnia „Jan Fiszer”, „Robotnik”, 1924, nr 121, s. 6.

Autorka biogramu: