 |
Data urodzenia | 1907-05-02 | |||
| Miejsce urodzenia | Warszawa | ||||
| Data śmierci | 1962-07-21 | ||||
| Miejsce śmierci | Warszawa | ||||
| Pseudonimy i kryptonimy | Maria Ukniewska | ||||
| Powiązania |
z d. Brejnakowska,
|
||||
| VIAF ID | 13973239 | ||||
| Narodowe Archiwum Cyfrowe Sygnatura 1-K-1890 |
Pisarka i tancerka rewirowa, żona Andrzeja Kuśniewicza, dyplomaty i pisarza. Urodziła się 2 maja 1907 roku w Warszawie, zmarła 21 lipca 1962 r także w Warszawie. Ojciec Marii, Roman Brejnakowski, był krawcem, matka, Aleksandra z Kopciów, krawcową. Maria miała pięcioro rodzeństwa. Ukończyła średnią szkołę handlową, potem uczęszczała do Szkoły Dramatycznej Jadwigi Hryniewieckiej. Przerwała jednak edukację z powodów finansowych. Tancerką została, bo musiała zarabiać na życie. Przez wiele lat występowała w teatrze rewirowym „Morskie Oko”, stworzonym przez Andrzeja Własta i działającym w Warszawie w latach 1928-1933. Ale teatr kochała, wychowała się w środowisku, dla którego był on pracą i karierą. W małym warszawskim mieszkaniu przy ul. Nowy Zjazd 3, na Powiślu, wystawiała Balladynę z „kurtyną” i biletami.
W 1931 roku opuściła scenę, bowiem poznała i wyszła za mąż za ówczesnego studenta prawa, Andrzeja Kuśniewicza. Mieszkali przez chwilę w Warszawie, potem w Krakowie. W 1936-39 przebywała wraz z mężem na placówce dyplomatycznej w Użhorodzie na Rusi Zakarpackiej. W 1938 rozpoczęła twórczość literacką pod pseudonimem Maria Ukniewska, debiutując fragmentem powieści z życia tancerek rewiowych pt. Niedziela Teresy i przygoda Dubenki, opublikowanym w „Wiadomościach Literackich” (1938, nr 8, s. 3; są to fragmenty z później wydanej powieści Strachy).
W 1939 wyjechała wraz z mężem do Francji, gdzie zaskoczył ją wybuch wojny. Uczestniczyła w tamtejszym ruchu oporu, za co w 1944 została aresztowana i osadzona w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück, a następnie w Bergen-Belsen (męża aresztowano w 1943).
W pierwszych latach po wojnie przebywała wraz z pełniącym funkcje dyplomatyczne mężem w Tuluzie, Strasburgu, Lille i w Paryżu.
Za uczestnictwo w ruchu oporu została w 1948 odznaczona medalem Médaille Commémorative Française de la Guerre 1939-1945.
Do kraju powróciła w 1950 roku, a kilka lat później rozwiodła się z mężem. W Polsce przez siedem lat pracowała w Zjednoczonych Przedsiębiorstwach Rozrywkowych, a po niewyjaśnionych wydarzeniach związanych z wydaniem Strachów zdecydowała się powrócić do pracy literackiej. Od początku udowadniała, że twórczo wpisuje się w założenia epoki. Pisząc ze względów politycznych pod pseudonimem musiała wyzbyć się własnego nazwiska, dla dobra męża i siebie, by nie zostać ocenioną niewłaściwie. Odnosząc sukcesy literackie skazana była na anonimowość i tworzenie w cieniu, z którego wyszła dopiero po wojnie. W skromniej twórczości literackiej nie odstępowała od wątków i problemów będących bazą dla międzywojennej literatury prezentowanej przez kobiety. Od 1957 roku była również członkiem Związku Literatów Polskich. Należała do Ligi Kobiet.
Do 1962 roku Ukniewska pozostawała autorką jednego utworu, powieści Strachy - tak też napisał o niej Andrzej Kijowski w Przeglądzie Kulturalnym - (sfilmowanej pierwszy raz w 1938 r, w reżyserii Eugeniusza Cękalskiego i Karola Szołowskiego; w 1979 r. telewizja wyemitowała serial Strachy w reżyserii Stanisława Lenartowicza). Jednak po śmierci ukazały się pozostałe jej, choć niektóre niedokończone, utwory: powieść o cyrkowcach Czerwone salto; powieść o jednej z przedwojennych kamienic na Powiślu Dom zaczarowany; powieść-groteska Urodzaj tęsknoty.
Ostanie lata przed śmiercią spędziła samotnie. Pisała, czytała, niekiedy pojawiała się w kawiarence ZLP przy Krakowskim Przedmieściu. Pochowana została na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.
TWÓRCZOŚĆ
Czerwone salto; Wypłata, [Fragmenty], „Przekrój”, 1962, nr 921, s. 9-11, 22.
Dom zaczarowany; Czerwone salto; Urodzaj tęsknoty, Warszawa, Czytelnik, 1963.
Dom zapomnienia, Warszawa, Czytelnik, 2006.
Niedziela Teresy i przygoda Dubenki, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 8, s. 3.
Strachy, [przedm. M. Hemara], Warszawa, Towarzystwo Wydawnicze "Roj", 1938.
Strachy, Pierwsze wyd. powojenne popr., Warszawa, Czytelnik, 1958., Wyd. 2., 1958., Wyd. 3., 1968., Wyd. 4., 1973., Wyd. 5., 1975.,
Wyd. 6. Katowice, "Książnica", 1997.
Strachy, ze słowem wstępnym B. Kosmowskiej, Wyd. 7., Warszawa, Wydawnictwo W.A.B, 2016.
Strachy [Dok. Dźw.], Warszawa, Polski Związek Niewidomych Zakład Wydawnictw i Nagrań, 1988.
Strachy, Odc. 1-4, scen. i reż. Stanisław Lenartowicz, Galapagos, 2010.
Strachy, Telewizja Polska, Galapagos Films; reż., scen. Stanisław Lenartowicz, 2010.
BIBLIOGRAFIA
Baranowska a., To nie mój pamiętnik, [W:] Perły i potwory, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986. s. 236-247.
Błaszkiewicz A., Kopciuszek w królewnę przemieniony, „Film” 1979 nr 49.
[Batora K.], Ukniewska Maria 1907-1962, [W:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury : słownik biobibliograficzny. T. 8, Ste - V, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2003, s. 427-428.
Batora K., Ukniewska Maria 1907-1962, [online], Polscy pisarze i badacze przełomu XX i XXI wieku. https://pisarzeibadacze.ibl.edu.pl/record_view/4277
Breiter E., Powieść z życia girlsy, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 14, s. 4.
Büthner-Zawadzka M., "Zobaczysz, ona ci się puści", [W:] Büthner-Zawadzka M, Warszawa w oczach pisarek : obraz i doświadczenie miasta w polskiej prozie kobiecej 1864-1939, Warszawa, Instytut Badań Literackich, 2014, s. 319-335.
Chciuk A., Czerwone salto, „Kultura”, 1964, nr 7-8 (201-202), s. 234-235.
Dąbrowska T., Warszawa literacka lat międzywojennych, Warszawa, Bellona, 2014, s. 179-184.
Godlewska M., Upiorna książka, „Słowo”, 1938, nr 117.
Janowski J., Co się stało ze "Strachami", „Ilustrowany Kurier Codzienny”, 1939, nr 11.
Jaski Z., Wady i zalety fachowości, „Świat". Ilustrowany dodatek tygodniowy Głosu Wielkopolskiego,1948, nr 31, s. 48.
Józefowicz S., Z za kulis rewii, „Myśl Narodowa”, 1938, nr 18.
Kister H., Udane debiuty: Schulz, Ukniewska, Wiech, [W:] Pegazy na Kredytowej, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980. s. 37.
Kott J., Dawne strachy, "Przegląd Kulturalny", 1958, nr 23.
Kragen W., Jeszcze jeden dokument, „Ster”, 1938, nr 14, s. 7.
Kruszyńska A., Artystyczny świat(ek) w literaturze popularnej "Strachy"; Marii Ukniewskiej i "Złota Maska"; Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, [W:] Literatura i kultura popularna : między tradycją a nowatorstwem, red. A. Gemra. Wrocław, Pracownia Literatury i Kultury Popularnej oraz Nowych Mediów, Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Wrocławski, 2016, s. 29-38.
Kurz I., Społecznie użyteczne Strachy, [W:] Szklane domy : wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918, pod red. J. Kordjak, Warszawa, Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki, 2020, s. 144-155.
Liński H., "Strachy" i ich autorka, „Wiadomości Filmowe”, 1938, nr 11.
Lorentowicz J., Ukniewska Maria, „Strachy", „Nowa Książka” 1938, nr 9, s. 541-542.
Promiński M., [Strachy - recenzja] „Sygnały”, 1938, nr 40, s. 5.
Pryszczewska-Kozołub A., Autobiografizm w prozie międzywojennej, „Prace Naukowe. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury”, 2001, z. 8, s. 151-158.
Tarkowski P., Maria Ukniewska: Czerwone salto. Wypłata, „Przekrój”, 1962, nr 921, s. 9-11, 22.
Tarnawski W., O twórczości reportażowej : na marginesie "Strachów" Ukniewskiej, „Prosto z Mostu”,1938, nr 24, s. 6 ; nr 25, s. 4.
Ukniewska Maria, [W:] Encyklopedia literatury polskiej, red. E. Zarych, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 741.
Walęciuk-Dejneka B., Zapomniane, przemilczane, nieobecne – proza kobiet z pierwszej połowy XX w. jako źródło do badań. Wybrane aspekty, [W:] Historia kobiet : źródła, metody, kierunki badawcze, cz. 2., pod red. M. Dajnowicz i A. Miodowskiego, Białystok, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2023, s. 71-80.
Warneńska M., O autorce „Strachów”, „Nowa Kultura” 1962 nr 37.
Warszawski przewodnik literacki, red. P. Cieliczko,Warszawa, Fundacja na Rzecz Badań Literackich, 2005.
Wosik E., Warszawa i teatr – dwie miłości Marii Ukniewskiej, „Stolica” 1983 nr 44.
Wróbel O., Z epoki, z kraju i ze świata, „Książki : magazyn do czytania”, 2020, nr 6, s. 114.
Zahorska A., Strachy [Recenzje filmowe], „Kultura”,1938, Nr 48 (136).
Zahorska S., Nareszcie polski film, „Wiadomości Literackie”, 1938, nr 47, s.11.
Zechenter W., Portrety imaginacyjne pisarzy, „Kurier Literacko-Naukowy”, 1938, nr 30, s. VIII (480).
INNE
Blaski i nędze życia girls, „Kino”,1938, nr 18.
Dwa wcielenia Dubenki, „Kino”,1938, nr 50.
 |
| Maria Ukniewska 1962 Z:„Przekrój”Przekrój”, 1962, nr 921, s. 9-11, 22. |
| STRONY INTERNETOWE "Strachy" FILMPOLSKI.PL |
 |
|
Domena publiczna: |
Autorka biogramu: Beata Walęciuk-Dejneka
