Sienkiewiczowa Maria

	Data urodzenia				1854-09-20
	Miejsce urodzenia				Hanuszyszki (Litwa)
	Data śmierci				1895-10-19
	Miejsce śmierci				Königstein im Taunus* (Niemcy)
	Pseudonimy i kryptonimy				M.
	Powiązania				z Szetkiewiczów  ID: psb.29320.4
	VIAF ID				306248960
	Wariant nazwiska				Marija Šetkevičiūtė
Domena Publiczna:Academica ID 44639525 [Portret Marii Szetkiewiczówny, później Sienkiewicz]
* W nekrologu, miejsce śmierci - Falkenstein, pod Frankfurtem nad Menem. Falkenstein to dzielnica Königstein im Taunus.

Maria z Szetkiewiczów Sienkiwiczowa urodziła się 20 września 1854 roku we wsi Hanuszyszki w Trockiem (obecnie na Litwie), należącej do rodziny Szetkiewiczów, a potem, zgodnie z ukazem, przejętej przez rząd carski. To córka Kazimierza Szetkiewicza i Wandy z Mineyków, przyszła żona Henryka Sienkiewicza. Miała jedną siostrę, Jadwigę, przyszłą żonę Edwarda Janczewskiego, rektora i dziekana Uniwersytetu Jagiellońskiego, botanika, zajmującego się fizjologią roślin. Ojciec Marii w latach 1861-1863 był komisarzem do spraw włościańskich, został następnie aresztowany w 1863 roku i wywieziony do Ufy, skąd przenoszono go kolejno do: Belebeju, Kazania, Niżnego Nowgorodu, Moskwy, Riazania, Pskowa. Zimę roku 1866/1867 Maria wraz z matką i rodziną spędziła u ojca w Riazaniu. W 1868 roku wszyscy przyjechali do Warszawy, ponieważ ojciec otrzymał pozwolenie na powrót do kraju. Henryka Sienkiewicza poznała za granicą, w czasie pobytu z rodzicami w Wenecji. Ślub ich odbył się w sierpniu 1881 roku. Żoną pisarza była ponad 4 lata. Mieli dwoje dzieci, córkę Jadwigę i syna Henryka. Kilka lat stanu panieńskiego i lata małżeństwa Maria ciężko chorowała na gruźlicę, wówczas jeszcze nieuleczalną. Chociaż udawało się łagodzić ostre ataki i powroty dolegliwości ciągłymi niemal wyjazdami do zagranicznych sanatoriów i uzdrowisk, pojawiały się dni i tygodnie pogodne i radosne, to jednak nie przeżyła zbyt długo. Zmarła 19 października 1885 roku w uzdrowisku Falkenstein (Falkenstein to dzielnica Königstein im Taunus w Niemczech), mając 31 lat. Pochowana została na Powązkach w Warszawie.

Maria znana jest w literaturze polskiej z korespondencji listowej do rodziców, szczególnie do matki, też do męża, znajomych
i przyjaciół. Listy jej zebrała i opracowała Barbara Szargot. Jest również autorką mało znanego dziennika – to Dziennik Maryi S, wydany z rękopisów przez Roberta Kotowskiego oraz autorką praktycznie nieznanych artykułów: Studyja nie z natury Wł. Spasowicza, wydanego w „Słowie” (1882, nr 3 i nr 4; w dziale „Krytyka. Sprawozdania. Bibliografia”), w którym omawia (nomen omen) tę samą pracę Spasowicza, wcześniej zrecenzowaną w „Niwie” przez męża, a także Z powodu ostatnich wypadków, również wydanego w „Słowie”, w 1882 roku. 

Dziennik Maryi S prowadzony był przez autorkę w latach 1869-1873. Pierwszy wpis znajduje się pod datą 1 kwietnia 1869 roku, ostatni 4 listopada 1873. Listy zaś, redaktorka podzieliła na dwie części: listy panieńskie, pisane od 14 lipca 1880 do stycznia 1881 (brak daty dziennej) oraz listy mężatki, pisane od 28 października 1881 do około 15 sierpnia 1885.

Maria Sienkiewiczowa była oczytaną i pragnącą różnorodnej nauki młodą kobietą. Wskazują na to wielokrotnie przywoływane w korespondencji i dzienniku ambitne lektury polskie i obce, także prasa. Była też osobą żądną wiedzy i wykształcenia,
o urozmaiconych zainteresowaniach. Z dużym entuzjazmem podchodziła do nauki języków, angielskiego czy niemieckiego, francuski znała już bardzo dobrze. Z narracji autorskich wyłania się portret nietypowej osoby, emancypantki, entuzjastki tej idei, pewnej indywidualności, kobiety nie mieszczącej się w żadnych schematach, stereotypach tamtych czasów, niewiasty oryginalnej, wyrastającej ponad przeciętną, potrafiącej urzec humorem, wdziękiem, kobiecością, ale też stanowczej i zdecydowanej.

Zauważalna jest również niezależność Marii, samodzielność, pewna kategoryczność, postawienie warunków, przyjęcie strategii działania, nowoczesność poglądów. Stała się prekursorką równości społecznej, zwolenniczką idei emancypacyjnych i zmian w traktowaniu i postrzeganiu kobiet. Była przy tym wrażliwą, kruchą, odważną, ale niestety słaba i chorą kobietą, która zmarła zbyt młodo.

TWÓRCZOŚĆ

Dziennik Maryi S., oprac. R. Kotowski, Kielce, Muzeum Narodowe, 2017. 
Listy, oprac., wstęp. i przypisy B. Szargot, Piotrków Trybunalski, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2012. 
Listy, oprac., wstęp. i przypisy B. Szargot; tłum. z j. fr. M. Kaczmarek, tł. z j. niem. R. Korabiewska, Wyd. 2., zm. i popr., Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN, 2018. 
Studyja nie z natury Wł. Spasowicza, ”Słowo” 1882, nr 3, s. 3.; nr 4, s. 3. [Krytyka. Sprawozdania. Bibliografja]. 
Z powodu ostatnich wypadków, ”Słowo” 1882, nr 4, s. 1-2; nr 5, s. 1-2, nr 9. s. 1-2; nr 10 ?. 

BIBLIOGRAFIA

Bujnicki T., Maria o Spasowiczu i powrót do Sienkiewicza, „Wiek XIX”, 2019, 12(54), s. 165-167. 
Chomiuk A., Biomitografie Henryka Sienkiewicza, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica”, 2016, nr 4, s. 66–81. 
Junevičius D., Abdonas Korzonas - pirmasis Vilniaus vaizdų fotografas = Abdon Korzon: the first photogtapher to capture Vilnius, [Vilnius], Vilniaus dailės akademijos leidykla, 2018. 
Junevičius D., Abdon Korzon - pierwszy fotograf widoków Wilna, Warszawa; Bellerive-sur-Allier : Edition La Rama, 2021. 
Korniłowiczówna M., Henryk Sienkiewicz, [Warszawa], Orlęta, 2005. 
Kotowski R., Mądra i swawolna : sylwetka Marii Szetkiewiczówny w świetle Dziennika z lat 1869-1873, [W:] Sienkiewicz : nowa odsłona ,red., G. Borkowska, R. Kotowski, A. Kurska, Kielce, Muzeum Narodowe, 2018, s. 99-113  
Kowalska-Lasek A., „Szkoda mi myśli, marzeń rozrywek moich….” dziennik Marii z Szetkiewiczów Sienkiewiczowej”, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 2012, nr 27, s. 156-168. 
Łopuszański P., Henryk Sienkiewicz się żeni. Cz. 1, „Tygodnik Solidarność”, 2024, nr 20, s. 60-63. 
Łopuszański P., Zakochany Sienkiewicz. Cz. 2,  "Tygodnik Solidarność", 2024, nr 22, s. 52-55.  
Marchwiński G., „Mercucio dead!”. Swoboda i kompromisy Henryka Sienkiewicza na przełomie lat 1870-1880, „Ruch Literacki”, 2015, nr 2, s. 155-170.
Mariak L., Henryk Sienkiewicz i jego rodzina w świetle korespondencji prywatnej, „Zeszyty Naukowe KUL”, t. 61, nr 1, 2018, s. 547–60. 
Nieznane listy Henryka Sienkiewicza do Stanisława Witkiewicza – świadectwa przyjaźni i świadkowie szczęścia, oprac. A. Kuniczuk-Trzcinowicz, „Pamiętnik Literacki”, 2020, z. 4, s. 149-157. 
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r., T. 4, A-Ż., red. E. Jankowski. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 624. 
Sobotkiewicz S., Wigilia dwóch Mar, „Wiadomości”, 1980, nr 49-52 (1810-1813), s. 6.
Strzyżewski M., Edycja Listów Marii z Szetkiewiczów Sienkiewiczowej - [recenzja], „Sztuka Edycji”, 2013, nr 1, s. 131-132. 
Szargot B., Emancypacyjne przygody Marii z Szetkiewiczów Sienkiewiczowej, [W:] Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet, seria 2, Perspektywa polska, red. A. Janicka, C. Fournier Kiss, B. Olech, Białystok, Temida 2, 2019, s. 277-288. 
Szargot B., Rodowa czy litewska? : mentalność Szetkiewiczów na podstawie listów Kazimierza Szetkiewicza i Marii Sienkiewiczowej, [W:] Zagadnienia bilingwizmu. Seria 2, Rodzina Miłoszów i rody pogranicza polsko-litewskiego : studia, red. A. Baranow, J. Ławski, A. Romanik, Białystok ; Vilnius, Temida 2, 2022, s. 295-303. 
Szargot B., Tajemnica nekrologów Marii z Szetkiewiczów Sienkiewiczowej, [W:] Dialog z tradycją. T. 6, Dawna i współczesna kultura funeralna, red. I. Steczko, R. Dźwigo, Kraków, Collegium Columbinum, 2017, s. 453-464.  
Sztachelska J., Maria Sienkiewiczowa jako autorka, „Wiek XIX”, 2019, 12(54), s. 169-185. 
Sztachelska J., Żona w biografii twórczej artysty : na marginesie listów Marii z Szetkiewiczów Sienkiewiczowej, „Wiek XIX”, 2016, 9(51), s. 423-444.  
Wachowicz B., Marie jego życia, Warszawa, Oficyna Wydawnicza Rytm, 1996.
Wachowicz B., „Ona była jego największym uczuciem", „Nasz Dziennik”, 2016, nr 114, s. 14-15. 
Walęciuk-Dejneka B., Kobieca koncepcja „bycia-w-świecie”: źródła literackie i stan badań. Rozpoznania cząstkowe  = Female concept of "being-in-the-world" : literary sources and the state of research : partial identifications „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 2022, nr 1(12), s. 9–20. DOI: 10.15290/cnisk.2022.01.12.01 ; http://hdl.handle.net/11320/13752  
Walęciuk-Dejneka B., Portret Marii Szetkiewiczówny w panieńskich listach do matki = Mary Szetkiewiczówna's portrait in maiden letters to her mother, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 2020, nr 2(9),  s. 42–53. http://hdl.handle.net/11320/10211 DOI: 10.15290/cnisk.2020.02.09.03

Maria z Szetkiewiczów Sienkiewiczowa. [trzecia z prawej]. Domena publiczna: Academica ID 44639548		Maria Szetkiewiczówna Muzeum Narodowe w Kielcach MNKi/S/702/8		Maria Sienkiewiczowa z Szetkiewiczów.  Domena publiczna: Academica ID 44639528		Maria z Szetkiewiczów Sienkiewiczowa Muzeum Narodowe w Kielcach  MNKi/S/234

Domena publiczna: Academica ID 139212577

Autorka biogramu: Beata Walęciuk-Dejneka
Utwór udostępniony na licencji Creative Commons BY-NC Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne 4.0. Tekst licencji