 |
Data urodzenia | 1860-00-00; 1861-05-20* |
|||
| Miejsce urodzenia | Warszawa | ||||
| Data śmierci | 1939-03-02 | ||||
| Miejsce śmierci | Warszawa | ||||
| Pseudonimy i kryptonimy | W.G.; W.Gr.; Wieśniaczka znad Wisły |
||||
| Powiązania | |||||
| VIAF ID | 102058112 | ||||
| Domena publiczna: Z ojczystej niwy: wiązanka myśli i wspomnień, Warszawa, 1936. |
* Data urodzenia z inskrypcji nagrobnej. | ||||
Poetka, literatka oraz kierowniczka literacka tygodnika dla dzieci "Anioł Stróż" i "Posiewu". Ojca pisarki – profesora, a także dyrektora pierwszej szkoły technicznej w Warszawie, wśród którego uczniów wymienić można Henryka Sienkiewicza – za działalność konspiracyjną skazano na pięć lat pozbawienia wolności. Karę odbywał w Cytadeli, zanim zesłano go na Sybir, gdzie spędził osiem lat oraz poznał przyszłą żonę, z którą po powrocie osiedli się na Podlasiu. Grochowska urodziła się w zamożnej rodzinie, niemniej jednak w czternastym roku życia straciła ojca. Profesor pozostawił po sobie siedmioro dzieci. Wandę wymienia się jako najstarszą z potomstwa Grochowskich, w związku z czym pomagała ona rodzicielce w wychowywaniu młodszego rodzeństwa. Opiekowała się także osierociałymi siostrzeńcami, zastępując im matkę.
Pomimo przeciwności losu sprawnie gospodarowała czas na pracę literacką. Pisywała mnóstwo artykułów, wierszy, a także powieści "tak prostych i czystych", co odnotowują autorzy pośmiertnego wspomnienia w "Posiewie", "że i dziecko może je czytać", takich jak Dwór i chata (1910, 1931), Wojtówna (1910, 1928, 1931, 1938), Tajemnica wiejskiej chaty (1915, 1930, 1935), Syn rozbójnika (1912, 1929) oraz Biała róża (1937). Podpisywała się albo pełnym nazwiskiem, albo pseudonimami: "Wieśniaczka znad Wisły" bądź "Sługa Maryi", albo kryptonimem "WG". Ostatnim utworem, jaki stworzyła, był wiersz Biały Starzec Watykanu.
Grochowska, ukończywszy pensję w Warszawie, sprawowała kierownictwo literackie w magazynie "Anioł Stróż", współpracując również ze zgromadzeniem pallotynów oraz innymi czasopismami. Za sprawą księdza Ignacego Kłopotowskiego dołączyła do tygodnika "Posiew". Oddała się redakcji czasopisma na dwadzieścia pięć lat, począwszy od 1905 roku, najpierw w Lublinie, potem w Warszawie. Publikowała w powyższej gazecie wiersze okolicznościowe oraz dewocyjne, jak również powieści drukowane odcinkowo, jednocześnie wydawane także w formie książkowej. Rozwijała zarówno pasję, jak i talent, czego świadectwem są liczne teksty z tamtego okresu. W swojej twórczości, cieszącej się skądinąd dużą popularnością, propagowała wartości religijne oraz moralne, wydarzenia oraz postacie historyczne. Grochowska, jak czytamy w literaturze przedmiotu, za swoje zadanie uważała "dostarczanie rzeszom wieśniaków zdrowej, pożytecznej lektury, ubranej w szatę łatwej do czytania powieści".
Tom wierszy, Rok Pański w pieśni (1912, 1913), określany także jako "zbiorek pieśni ku chwale Bożej", składa się z rozważań będących poetycką refleksją nad rzeczywistością religijną. Owa rzeczywistość obejmuje zarówno święta wiary, jak i święta faktu, czyli wydarzenia z nowotestamentowych tekstów kanonicznych, przedstawionych jako fakty historyczne. Jako iż Grochowska odwołuje się do treści biblijnych, twórczość wybrana w Roku Pańskim w pieśni odzwierciedla wydarzenia poddane anamnezie w kontekście porządku temporalnego liturgii. Rekonstruuje ona część nauczania, cudów oraz znaków Chrystusa.
Jedną z ważniejszych nowel, dotyczących okresu bitew władz rosyjskich z unitami na terenie Królestwa Polskiego, jest utwór Ciernistym szlakiem. Opowiadanie z czasów prześladowania Unii podpisany pseudonimem "Wieśniaczka znad Wisły". Czas akcji określić można na 2. poł. lat 70. lub 80. XIX wieku, natomiast miejsce – jako Podlasie. Krystyna Bilecka z Krakowa, kuzynka państwa Bileckich, odwiedza ich dwór, gdzie poznaje sąsiada, ziemianina i wdowca, Stefana Krasnodębskiego. Rozmowy dotyczą, między innymi, prześladowania, a także zmuszania unitów do przyjęcia prawosławia, którym pomaga Krasnodębski. Przebywając z sąsiadem kuzynów, panna Krystyna uczesniczy w nocnym udzielaniu sakramentów świętych unitom w starym, opuszczonym młynie, przyjmując funkcję ich matki chrzestnej. Zarówno za udzieloną pomoc, jak i odmowę przyjęcia prawosławia – do którego powinien należeć ze względu na ochrzczenie jego matki w cerkwi, przypadkowe, spowodowane chorobą łacińskiego proboszcza – Krasnodębski zostaje zesłany na Sybir. Panna Krystyna, podczas zsyłki, oddaje się opiece nad jego matką oraz dziećmi, następnie, po powrocie do ojczyzny, biorą ślub. Pod swoją opiekę przyjmują sierotę, Kasię, córkę unitki, a jednocześnie chrześnicę panny Bileckiej. Stefan Krasnodębski z Krystyną Bilecką doszli do małżeństwa „ciernistym szlakiem", tak, jak ciernista była wówczas droga podlaskich unitów. Jak widać, Grochowska kreśli w nowelce portret ludzi młodych, bezgranicznie oddanych polskości i katolicyzmowi. Daleko im jednak do fanatyków, skłonnych nienawidzić wszystkiego, co prawosławne oraz rosyjskie (zobrazowano to na przykład w momencie uratowania syna rosyjskiego generała spod kopyt rozpędzonego konia). Według autorki do czytelnika przemawiać miały wyłącznie fakty – carski, bezduszny ucisk religijny i narodowy, a także bohaterstwo tych, którzy sprzeciwiali się despotycznemu zaborcy.
TWÓRCZOŚĆ
Alleluja!, „Echo z Afryki”, 1928, nr 4, s. 49-50.
Biała róża: powieść z życia, Łomża, Biblioteka Dobrych Książek, 1937.
Cecylia: opowieść z pierwszych wieków chrześcijaństwa, Warszawa, Wydaw. SS. Loretanki, 1937.
Ciernistym szlakiem: opowiadanie z czasów prześladowania Unji, Warszawa, [s.n.], 1926.
Ciernistym szlakiem: opowiadanie z czasów prześladowania Unji, Wyd. 2., Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1934.
Ciernistym szlakiem: opowiadanie z czasów prześladowania Unii, Wyd. 3., Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1937.
Czy powróci?; Przed burzą, Warszawa, [s.n.], 1915.
Do braci czytelników, „Słowo Boże”, 1927, nr 16, s. 64.
Dwór i chata: powieść. T. 1-3, Warszawa, [s.n.], 1910.
Dwór i chata: powieść. T. 1-2, Wydanie trzecie., Warszawa : Nakładem Domu Prasy Katolickiej, 1931.
Dwór i chata: powieść, Wyd. 4, Warszawa, Wydawnictwo Księży Pallotynów, [post 1931].
Dziadówna czyli Przygody Józia i Helenki, Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1937.
„Dzieciom Warszawy” w dniu powitania, „Posiew”, 1920, nr 20, s. 1-2.
Dzwonki : opowieść z życia sieroty, Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1937.
Gwiazdka Bożego Narodzenia: (opowieść z lat ostatnich), [S.l., s.n., 1928].
Koniec świata, „Przyjaciel”, 1911, s. 726-729.
Król Jan III Sobieski chwała narodu polskiego: w 250 rocznicę odsieczy Wiednia 1683-1933, Warszawa, SS. Loretanki, 1933.
Król Jan III Sobieski chwała narodu polskiego: w 250 rocznicę odsieczy Wiednia 1683-1933, Warszawa, nakł. i własność Red. Budowa Kościoła w Otwocku, [1933].
Leć piosenko, Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1936.
Mała handlarka ; Pojednani, Warszawa, [s.n.], 1915.
Matko Boska Częstochowska pociesz nas!, Warszawa, [s.n.], 1909. [Podtyt.: z powodu świętokradztwa na Jasnej Górze].
Na powitanie Arcypasterza [Aleksandra Kakowskiego] w dniu jego ingresu 14 września br, „Posiew”, 1913, nr 38, s. 594.
Na Wniebowzięcie Pańskie, „Przyjaciel”, 1913, nr 21, s. 321.
Niespodzianka: (obrazek z życia), Warszawa, Księg. „Polaka-Katolika”, 1912.
Noc Betlejemska. (Obrazek sceniczny w dwuch odsłon), „Słowo Boże”, 1929, nr 46; nr 47 ; nr 48; nr 49.
Ostatni klejnot ; Łza: (obrazek karnawałowy), Warszawa, [s.n.], 1912.
Palmowa Niedziela, „Przyjaciel”, 1913, nr 14, s. 209.
Pod Twoją obronę ; Serce matki, Warszawa, [s.n.], 1915. Obrazki wojenne. 1.
Pomoc umarłych ; Wśród rannych, Warszawa, [s.n.], 1915. Obrazki wojenne. 6.
Pomoc umarłych ; Wśród rannych, Warszawa, [s.n.], 1916. Obrazki wojenne. 7.
Przed sądem syna ; Koszyk jabłek, Warszawa, s.n., 1915. Obrazki wojenne. 5 [i.e. 6].
Przed sądem syna ; Koszyk jabłek, Warszawa, [s.n.], 1916.
Przez boleść i miłość: obrazek wojenny, Warszawa, [s.n.], 1916.
Rok pański w pieśni: zbiorek poezyi ku chwale Bożej, Warszawa, wyd. autora, 1912.
Rok pański w pieśni: zbiorek poezyi ku chwale Bożej, Warszawa, nakł. autorki, 1913.
Rozkosze życia wiejskiego, „Wieczory Rodzinne”, 1914, nr 27, s. 314.
Sen Adasia: utwór sceniczny w pięciu odsłonach: (1. W mieszkaniu Adasia, 2. Na drodze do Betlejem, 3. przy żłobku Zbawiciela, 4. Na polskiej niwie, 5. Dalej na Pasterkę), Warszawa, [s.n.], 1916.
Sercem i szablą: opowieść z lat ostatnich, Warszawa, [s.n.], 1925.
Sercem i szablą: opowieść z lat ostatnich, Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1935.
Stabat Mater, „Przyjaciel”, 1913, nr 13, s. 194.
Syn rozbójnika: opowieść z przed stu lat, Warszawa skł. gł. E. Wende, 1912.
Syn rozbójnika, Wyd. 2., Warszawa, Wydaw. Domu Prasy Katolickiej, 1929.
Święta noc: jasełka w dwuch[!] odsłonach, Warszawa, Księg. „Przegląd Katolicki”, 1930.
Święte prawa i obowiązki święte: uwagi o małżeństwie i wychowaniu dzieci, Warszawa, [s.n.], 1911.
Święte prawa, święte obowiązki, Warszawa, [s.n.], 1921.
Święte prawa, święte obowiązki, Warszawa, SS. Loretanki, 1930.
Święto gromnic dnia 2 lutego, „Przyjaciel”, 1913, nr 5, s. 65.
Tajemnica wiejskiej chaty: powieść, Warszawa, [s.n.], 1915.
Tajemnica wiejskiej chaty: powieść, Warszawa, Wydaw. Domu Prasy Katolickiej, 1930.
Tajemnica wiejskiej chaty: powieść, Wyd. 2., Warszawa, Wydawnictwo Księży Pallotynów, 1935.
Tym, co już w niebie, „Przyjaciel”, 1911, s. 673.
U żłóbka Zbawiciela: obrazek w dwóch odsłonach: (bardzo łatwy do odgrywania po wsiach), Warszawa, Polak-Katolik, 1912.
U żłóbka Zbawiciela: obrazek w 2 odsłonach, Wyd. 2., Warszawa, nakł. i druk. „Polak-Katolik”, 1913.
W bolesną chwilę, [W:] Ignacy Kłopotowski, Zbrodnia Macochowa a wiara nasza, Warszawa, Polak-Katolik, 1912, s. 15-16.
W dniu 15 sierpnia, „Głos Wileński”, 1930, nr 33, s. 2.
W dzień Bożego Ciała, „Przyjaciel”, 1913, nr 24, s. 369.
W wieczór noworoczny, „Słowo Boże”, 1928, nr 53.
Wiara, „Słowo Boże”, 1928, nr 45, s. 118.
Wiesławek : opowiadanie z czasów królowej Jadwigi, Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1934.
Wigilia pod obcym dachem ; Po bitwie, Warszawa, s.n., 1915. Obrazki wojenne. 5.
Wigilia pod obcym dachem ; Po bitwie, Warszawa, s.n., 1916.
Wójtówna: powieść. T. 1, Warszawa, E. Wende; „Polak-Katolik”, 1910.
Wójtówna: powieść. T. 2, Warszawa, E. Wende; „Polak-Katolik”, 1910.
Wójtówna: powieść. [T. 1], Wyd. 2., Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1928.
Wójtówna: powieść. T. 2, Wyd. 2., Warszawa, Wydaw. Księży Pallotynów, 1928.
Wójtówna: powieść, Wyd. 3., Warszawa, Wydaw. Domu Prasy Katolickiej, [1931].
Wójtówna: powieść, Wyd. 4., Warszawa, Wydaw. Księża Pallotyni, 1937 [i.e. 1938].
Z ojczystej niwy: wiązanka myśli i wspomnień, Warszawa, Wydaw. SS. Loretanek, 1936.
Zdobycz wojenna ; Jałmużna ubogiego, Warszawa, [s.n.], 1915. Obrazki wojenne 4.
Zima i wiosna ; W dzień Zmartwychwstania: dwie sztuczki wielkanocne, Warszawa : [s.n.], 1935.
Złote słowa, „Kalendarz Częstochowski dla Ludu Katolickiego w Polsce na Rok 1931” oraz „Katolik. Kalendarz Dla Wszystkich na rok 1931”
Złotówka: obrazek z życia, Warszawa, ”Polak-Katolik”, 1911.
Opracowania
Kraszewski J. I., Sabina Marcja : opowiadanie z dawnych wieków chrześcijaństwa: według powieści J. I. Kraszewskiego "Rzym za Nerona", Warszawa, Wydawnictwo SS. Loretanki, 1938.
Newman W. O., Kalista : powieść historyczna z III-go wieku, Wyd. 2., Warszawa, Wydawnictwo Księży Pallotynów, 1936.
Redakcja czasopism
Kierownictwo literackie:
Anioł Stróż: katolicki tygodnik ilustrowany dla dziatwy i młodzieży, Warszawa, Juliusz Ostrowski, 1911-[1919].
Posiew: pismo tygodniowe, Lublin, Ignacy Kłopotowski, 1906-1939.
BIBLIOGRAFIA
Antoszkiewicz T., Misterium pasyjne na scenach II Rzeczypospolitej, „Roczniki Humanistyczne”, 1983, T. 31, z. 1, s. 7-83.
Bednarz-Grzybek R., Kabacińska-Łuczak K., Wydawcy i redaktorzy czasopism katolickich dla dzieci i młodzieży w latach 1864–1914. [W:] Oświatowe i edukacyjne aspekty działalności wydawniczej w XX i pierwszych latach XXI wieku, red. I. Michalska, G. Michalski, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 135-152. http://hdl.handle.net/11089/43174
Grochowska Wanda, [W:] Encyklopedia katolicka. T. 6, Graal – Ignorancja, pod red. J. Walkusza, Lublin, TNKUL, 1993, s. 162.
Jakiel E., Lektury księgi: ze studiów nad Biblią w literaturze polskiej, Pelplin, Wydawnictwo Bernardinum, 2019.
(jch)., Trzydzieści lat w cieniu!, „Rodzina Polska”, 1936, nr 8, s. 282.
J. M, Ch., Nad czem pracują pisarze katoliccy? Pro Christo : wiara i czyn, 1930, nr 11, s. 676-678.
Krawczyk R., "Męczeńskie Podlasie" w wybranych utworach literatury polskiej na przełomie XIX i XX wieku, „Szkice Podlaskie”, 2001, z. 9, s. 5-21.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż: nazwiska, red. E. Jankowski. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996. s. 205.
Skotnicka G., Dzieje piórem malowane: o powieściach historycznych dla dzieci i młodzieży z okresu Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, Gdańsk, Wydaw. Morskie, 1987.
Styk J., Publicystyczna i wydawnicza działalność ks. Ignacego Kłopotowskiego w Lublinie w latach 1896-1908, „Roczniki Humanistyczne”, 1987, T. 35, nr 2, s. 195-209.
Śp. Wanda Grochowska, „Posiew”, 1939, nr 15, s. 231.
Śp. Wanda Grochowska, „Rodzina Polska”, 1939, nr 5, s. 236.
Z: Cmentarz Stare Powązki [dostęp: 19.12.2024]
Autorka biogramu: Karolina Byszewska
Utwór udostępniony na licencji Creative Commons BY-NC Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne 4.0. Tekst licencji
