 |
Data urodzenia | 1885-10-25 | |||
| Miejsce urodzenia |
Patków Józefów |
||||
| Data śmierci | 1950-11-25 | ||||
| Miejsce śmierci | Kraków | ||||
| Pseudonimy i kryptonimy |
W. G. | ||||
| Powiązania | |||||
| VIAF ID | 167259735 | ||||
| Domena publiczna: "Rodzina Polska" 1933, nr 8, s. 249. |
Poetka, organizatorka tajnego nauczania, aktywnie działająca podczas budowy kościoła św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w Warszawie. Przyszła na świat w Patkowie Józefów (ob. pow. łosicki, wówczas gmina Łysów w powiecie konstantynowskim na Podlasiu) jako trzecie z pięciorga dzieci Arkadiusza i Józefy z Rafalskich. Początkową naukę pobierała w domu. Opuściwszy rodzinną wieś, przeniosła się do Warszawy, gdzie w wieku trzynastu lat dołączyła do czwartej klasy zakładu naukowego Leonii Rudzkiej – przygodę edukacyjną ukończyła z wyróżnieniem. Powróciwszy do Patkowa, rozpoczęła samodzielne studia nad literaturą polską, niemniej jednak śmierć ojca – niemal pół roku po powrocie do domu rodzinnego – zmieniła bieg życia, myśli oraz uczuć Grodzickiej-Czechowskiej. Zaangażowała się oświatowo. Dla chłopskich dzieci organizowała wówczas komplety tajnego nauczania języka polskiego, literatury oraz historii polskiej, równocześnie utrzymując kontakt z unitami, a także "misjonarką", Rozalią Barańczuk. Pamięć o unitach – o ich wierze, życiu oraz tragicznych wspomnieniach – zaowocuje w przyszłej twórczości poetki. Ciągle marząc o nauce o literaturze, ponownie opuściła rodzinną wieś, udając się do Lwowa, gdzie w 1908 r. – pod kierunkiem profesorów Kazimierza Twardowskiego (filozofia) i Józefa Kallenbacha (literatura) – rozpoczęła studia z zakresu historii i literatury, niemniej jednak po dwóch latach, ze względu na brak środków finansowych, przerwała przygodę ze szkolnictwem wyższym. Wróciwszy do Józefowa, ponownie uczyła na tajnych kompletach.
Poślubiła inżyniera górniczego, Jana Michała Czechowskiego, wraz z którym w 1912 r. przeniosła się do Zagłębia Donieckiego na Ukrainie, czyli do miejsca zatrudnienia małżonka. Zanim wybuchła I wojna światowa, zwiedzili Grecję, Turcję oraz Włochy. Będąc na obczyźnie, oddawała się twórczości literackiej. Tworzyła wówczas takie wiersze jak chociażby Ojczyzna czy U niepoświęconej mogiły, jak również poemat, Matka Unitka, składając hołd trwaniu unitów w wierze. Powstałą tam twórczość wydała drukiem w tomie Śród swoich.
Literatka przebywała w Zagłębiu Donieckim, dopóki nie skończyła się wojna, dopiero w 1918 r. wracając z mężem do Polski. Zamieszkali w Warszawie, a tam – zbudowali dom na Żoliborzu (ul. Felińskiego 50). Grodzicką-Czechowską – matkę dwojga dzieci: Barbary (1915-2008), przyszłej magister filologii francuskiej, oraz Krzysztofa (1921-1996), w przyszłości inżyniera architekta – przyjęto wówczas do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich, w związku z czym brała aktywny udział w wieczorach literackich, podczas których wygłaszała własną twórczość. Od momentu, w którym jeden z takich wieczorów w całości poświęcono twórczości literatki, jej utwory zaczęto umieszczać w progamach wieczorów poświęconych literaturze organizowanych w stolicy.
Czynnie działała podczas budowy kościoła św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w Warszawie. Świadectwem zaangażowania Grodzickiej-Czechowskiej jest pamiątkowa tablica umieszczona w latach 80. XX w. przez ks. proboszcza, Teofila Boguckiego, w lewej nawie kościoła, z napisem: „Poetce oddanej Bogu i Ojczyźnie”.
Najpierw przymusowo przesiedlona do niemieckiego obozu przejściowego w Pruszkowie (Dulag 121 Pruszków – Dulag 121 – Durchgangslager 121) dla ludności Warszawy oraz okolic, wypędzonej zarówno podczas powstania warszawskiego, jak i po zakończeniu zrywu, wreszcie osiadła w Krakowie wraz z rodziną. Początkowo pochowana na Cmentarzu Rakowickim w 2. poł. XX w., spoczęła – zgodnie ze swoją ostatnią wolą – wraz z rodziną (mężem, synem oraz córką) na Podlasiu, niedaleko grobu rodziców, na cmentarzu w Niemojkach.
Zarówno rodzice, jak i babcia, Leokadia z Wessenbergów Rafalska, wywarli ogromny wpływ na życie oraz twórczość Grodzickiej-Czechowskiej. Pomijając sonet Tęsknota (1904), wydany drukiem w tygodniku literackim "Wędrowiec", zadebiutowała bardzo życzliwie odebranym tomem Poezye (1913). Początkowo wykorzystywała ona typowe motywy młodopolskie, co uobecnia się w tytułach, takich jak Tęsknica, Pustkowie, Rozterka oraz Dusza, zanim doświadczenia wojenne uobecniły się w formie patriotycznych elegii. Wczesna, ale także i późniejsza twórczość wyróżnia się wpisywaniem utworów w kształt sonetu, jak również stałą tematyką, na przykład urodą wsi. Grodzicka-Czechowska tworzyła lirykę lirykę modlitewną, patriotyczną, słowiańską (“Pieśni pogańskie”, t. V), orientalną (“W Konstantynopolu”, t. V), zanim oddała się – w ostatnim tomie poetyckim z 1932 r. – wierszom oraz powiastkom dla dzieci. Co ważne: pozostawała wierna wypracowanej raz technice poetyckiej, ciągle odnosząc się do głęboko przeżywanego świata przyrody, w którym odkrywała ślad Stworzyciela. Była skłonna utożsamiać ojczyznę z krajobrazem rustykalnym, nigdy z miastem.
Twórczość literatki z Józefowa określać można jako żywiołową, entuzjastyczną, pełną radości życia, wysublimowanego wzruszenia oraz jako "walkę człowieka o prawdę i pokarm życiowy dla duszy, o szczęście duchowe, jakie dać może życie na ziemi". Widoczna jest pogłębiającą się z latami religijność. Czytając poezję Grodzickiej-Czechowskiej, między wersami odnaleźć można zarówno odpowiedź na trapiące dusze zwątpienia, jak i walkę o duchową radość życia. Poetka, skądinąd ogromnie wrażliwa na piękno przyrody, jest – przede wszystkim – poetką ideału życia opartego o silną wiarę, ale także poetką narodową, walczącą o duszę swego narodu, której twórczość odznacza sie zwartością słowa. Eugeniusz Małaczewski określił Czechowską jako "księżną poezji polskiej".
TWÓRCZOŚĆ
Basia i kwiat paproci, „Moje Pisemko”, 1925, nr 30-31.
Co robił pociąg?, „Moje Pisemko”, 1927, nr 26.
Do Królowej Korony Polskiej, „Wieś Polska”, 1926, nr 35.
Do narodu, „Wieś Polska”, 1926, nr 15.
„Droga" [poezje], Warszawa, Dom Książki Pol., 1932.
Gniazdka jaskółcze, „Moje Pisemko”, 1925, nr 28.
Hymn, „Pochodnia”, 1919, nr 6, s. 268-269.
Jak Jagusia została królową, „Moje Pisemko”, 1927, nr 28-29.
Kamień młyński, „Wieś Polska”, 1926, nr 34.
Kąpiel w Rabie czyli druga przygoda pana Kysia: (wspomnienie wakacyjne), „Moje Pisemko”, 1924, nr 38.
Konik polny, „Bluszcz”, 1924, nr 42, s. 753.
Kościół, „Wieś Polska”, 1926, nr 17; nr 24.
Krzyż; Łany; Dzieci, „Tygodnik Ilustrowany”, 1932, nr 26, s. 422.
Lekcja Basi, „Moje Pisemko”, 1925, nr 44.
Łakomy Azorek, „Moje Pisemko”, 1924, nr 20, s. 312-314.
Mogiła, Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1932, do № 327, s. 2.
Mój ogródek, „Moje Pisemko”, 1925, nr 26.
Mój ogródek, „Nowy Kurjer”, 1933, Nr 193, s. 8.
Mój ogródek, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1933, do № 207, s. 1.
Na choince, „Moje Pisemko”, 1924, nr 52, s. 402-403.
Na choince, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1932, do № 354, s. 11.
Na Podlasiu; Wioska; Chata; Krzyż; Na pastwisku, „Tygodnik Ilustrowany”, 1924, nr 18, s. 281.
Na rozwiązanie I Korpusu Wojska Polskiego, [W:] Romanowski A., Rozkwitały pąki białych róż ... : wiersze i pieśni z lat 1908-1918 o Polsce, o wojnie i o żołnierzach, T. 1-2, Warszawa, Czytelnik, 1990, s. 568.
Na słońce, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1937, do № 208. s. 8.
Nowe buty, „Moje Pisemko”, 1924, nr 10, s. 150-152.
Nowe buty, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1935, do № 53 s. 4-6.
O, Polsko…, [W:] Romanowski A., Rozkwitały pąki białych róż ... : wiersze i pieśni z lat 1908-1918 o Polsce, o wojnie i o żołnierzach, T. 1-2, Warszawa, Czytelnik, 1990, s. 606.
Orka, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1931, do № 263 s. 1.
Orka na Podlasiu, „Wieś Polska”, 1926, nr 37.
Pociąg, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1933, do № 117, s. 6.
Poezye, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1913.
Poezye, T. 2, „W stepach" ,Warszawa, Gebethner i Wolff, [1920].
Poezye, T. 3, „Ku ojczyźnie", Warszawa, Gebethner i Wolff, [1920].
Poezye, T. 4, „Śród swoich", Warszawa, Stowarzyszenie Polskich Pracowników Księgarskich, [1923].
Poezye, T. 5, „Pieśni", Warszawa, Gebethner i Wolff, 1927.
Poezye, T. 6, „Droga", Warszawa, Dom Książki Polskiej, [1932].
Pójdź, „Wieś Polska”, 1926, nr 28.
Przygody Basi i Krzysia, Warszawa, M. Arct, 1934.
Ranek Basi, „Moje Pisemko”, 1924, nr 29.
Rogalik, „Moje Pisemko”, 1925, nr 43.
Rogalik, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1934, do № 268, s. 7.
Sen; Samotność, „Świat”, 1910, nr 18, s. 8.
Smutek, „Bluszcz”, 1917, nr 34, s. 261.
Śnieg, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1934, do № 56, s. 3.
Spotkanie chrząszczyka z wielkoludem, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1932, do № 236, s. 1-2.
Śmierć, „Młoda Polka”, 1927, nr 11, s. 215.
Święcone, „Moje Pisemko”, 1926, nr 14, s. 214-217.
To wszystko moje, „Moje Pisemko”, 1927, nr 25.
U mogiły unity, „Wieś Polska”, 1926, nr 38.
W marcu, „Moje Pisemko”, 1927, nr 11, s. 173-175.
W marcu, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1933, do № 84, s. 5.
W owsie, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1932, do № 209, s. 1.
W mysiej norce, „Moje Pisemko”, 1927, nr 43.
W mysiej norce, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1933, do № 326, s. 4.
We wronim gnieździe czyli trzecia przygoda pana Kysia, „Moje Pisemko”, 1926, nr 33-34.
Wioska, „Wieś Polska”, 1926, nr 16.
Wozy na stepie, „Świat”, 1910, nr 12, s. 6.
Wschód słońca; Na polanie leśnej; Tęsknota; Noc w stepie, „Romans i Powieść”, 1909, nr 44, s. 349.
Zięba i Basia, „Moje Pisemko”, 1926, nr 22, s. 342.
Zięba i Basia, „Kurjer Warszawski Dzieciom”, 1936, do № 236, s. 8.
Żołnierz poeta: (w dziesięciolecie zgonu), „Rodzina Polska”, 1932, nr 9, s. 262-263.
Redakcja czasopisma
Wiadomości Ilustrowane: pismo tygodniowe, Wilno, S. Brzostowski, 1913-1914.Moskwa : Wydawnictwo Gazety Polskiej
BIBLIOGRAFIA
AWS, Poezja Przyrody i Modlitwy, „Dziennik Związkowy = Polish Daily Zgoda”, 1976, No. 247, s. 5.
Brzeziński T. J., Pożółkłe tomiki, „Tygodnik Powszechny”, 1951, nr 24, s. 8.
Dębicki Z., Ze świata liryki, „Kurier Warszawski” - wydanie wieczorne, 1929, nr 11, s. 4.
Dobrowolski T., Poetka ziemi podlaskiej, „Gazeta Łosicka”, 2012, nr 5, s. 24, 29.
J. Cki. [Czarnecki J. S.], „Droga” Wacławy Czechowskiej, „Rodzina Polska”, 1933, nr 8, s. 249.
Jankowski J., Poezje Wacławy Grodzickiej-Czechowskiej. 2 tomy, Tom I: „W stepach”, tom II: „Ku Ojczyźnie", Ilustracja Polska "Placówka", 1920, nr 5, 124-127.
Jaworski T., Poezje — Wacławy Grodzickiej-Czechowskiej, tom I—IV, „Bluszcz” 1924, nr 42 , s. 764.
Kalinowski Sz., Legionowi literaci i artyści na podlaskim szlaku, „Podlaski Kwartalnik Kulturalny”, 2016, nr 1 s. 7-21.
Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. T. 5, nr 1647-1837, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1992, s. 11.
Kordaczuk S., Nasi sąsiedzi ziemianie. Dwory i pałace pogranicza mazowiecko-podlasko-lubelskiego, [W:] Komunikaty: rocznik Oddziału Mazowieckiego Stowarzyszenia Muzealników Polskich, 2017, nr 1, s. 29-47.
Kowalski B., Wacława Grodzicka-Czechowska -„Droga" - (poezje), „Świat Współczesny w Słowie i Ilustracji”, 1932, z. 3, s. 34.
M. H., Wacława z Grodzickich Czechowska, „Gazeta Łosicka”, 2007, nr 12, s. 10-11.
Podlaskim szlakiem Wacławy z Grodzickich-Czechowskiej, oprac. E. Podniesińska, B. Wyczółkowska-Łotocka, Biała Podlaska, Kuratorium Oświaty, 1997.
Romanowski A., Bojowniczki i pacyfistki. O nurcie kobiecym w poezji I wojny światowej, [W:] Między literaturą a historią. Z tradycji idei niepodległościowych w literaturze polskiej XIX i XX w., red. E. Łoch, J. J. Adamowski, Lublin, Wydaw. Lubelskie, 1986, s. 194-220.
Romanowski, A. „Przed złotym czasem” : szkice o poezji i pieśni patriotyczno-wojennej lat 1908-1918, Kraków, Znak, 1990, s. 302-303.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż : nazwiska, red. E. Jankowski. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 109.
Wasilewski W., Pieśń Polki, „Kurjer Poznański” 1927, nr 372, s. 8.
 |
 |
| Domena publiczna: Z: Poezye, Warszawa, Gebethner i Wolff, 1913. |
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Rps nr akc. 234. Za: BuwLOG |
|
|
|
Autorka biogramu: Karolina Byszewska
Utwór udostępniony na licencji Creative Commons BY-NC Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne 4.0. Tekst licencji
