 |
Data urodzenia | 1854 właśc. 1853-02-07 | |||
| Miejsce urodzenia | Siedlec | ||||
| Data śmierci | 1925-03-02 | ||||
| Miejsce śmierci | Warszawa | ||||
| Pseudonimy i kryptonimy | Andrzej Rumszyc; Topór | ||||
| Powiązania | 1. voto - Grot-Bęczkowska; 2. voto - Korotyńska ID: psb.12688.1 |
||||
| VIAF ID | 187234530 | ||||
| Domena publiczna: Tygodnik Illustrowany 1925, nr 24, s. 479-480 |
Polska powieściopisarka i publicystka, której lata działalności literackiej przypadają na okres Młodej Polski. Urodziła się w 1854 roku w Siedlcu, w powiecie częstochowskim, w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Była córką Alfreda Augusta Überschär-Ubersavy i Amelii Heleny z domu Szałas.
Przyszła literatka wykształcenie odebrała na pensji, co może być interpretowane zarówno jako przeszkoda, jak i bodziec dla twórczej działalności pisarki. Z jednej strony brak formalnego wykształcenia mógł stanowić barierę dla jej rozwoju intelektualnego oraz kariery literackiej, z drugiej zaś - konieczność samokształcenia się oraz niezależne zgłębianie wiedzy mogły przyczynić się do kształtowania jej dość interesującego głosu literackiego oraz niekonwencjonalnego spojrzenia na świat.
Wanda Korotyńska działała w środowisku warszawskiej elity kulturalnej. Literacko zadebiutowała ona w 1891 roku tomikiem nowel Z szarej przędzy (przychylnie ocenionym na przykład przez Piotra Chmielowskiego) i do końca życia, przez aż 32 lata, regularnie wydawała swoje dzieła. Wiele jej tekstów było drukowanych w poważanych czasopismach („Bluszcz”, „Kurier Warszawski”, „Kurier Niedzielny” czy „Tygodnik Mód i Powieści”), inne z kolei wychodziły w całkiem sporych nakładach. Należy zaznaczyć jednak, że część publikowanych utworów Korotyńska podpisywała pseudonimami. W sumie zostawiła po sobie 15 powieści, wiele nowel i opowiadań, pięć sztuk teatralnych oraz sporo artykułów (dotyczących najczęściej kwestii kobiecej).
Pisarstwo Wandy Korotyńskiej wpisywało się w nurt tak zwanej powieści popularnej, czyli nastawionej na dostarczenie rozrywki i silnych przeżyć emocjonalnych. Były to następujące utwory: Bez woli (1896), Co będzie z naszego chłopca (1897), Kędy droga (1898), W mieszczańskim gnieździe (1899, 2 tomy), Marzycielka (1900), Anima vagans (1902) oraz komedie: Na łaskę losu (wystawiona w Radomiu i Warszawie, 1895), Cudowne dzieci i Kolej żelazna (wystawiana w Warszawie i Łodzi).
Po wyjściu za mąż za ziemianina Tadeusza Grot-Bęczkowskiego przebywała przez dłuższy czas na wsi, gdzie poczyniła obserwacje, które dostarczyły jej tworzywa i inspiracji do jej twórczości literackiej. Z Grot-Bęczkowskim miała syna Alfreda (krytyka teatralnego i poetę publikującego pod pseudonimem Tadeusz Kończyc) oraz dwie córki – Janinę i Kazimierę. Po śmierci pierwszego męża, wyszła powtórnie za mąż za Władysława Korotyńskiego – publicystę i historyka.
Wanda Korotyńska zmarła 2 marca 1925 roku w Warszawie. Została pochowana na Powązkach.
TWÓRCZOŚĆ
Ad astra: powieść, „Wiek”, 1895, nr 170-217.
Anima vagans: powieść, „Bluszcz”, 1900, nr 27-52.
Anima vagans: powieść, Warszawa, Księgarnia Warszawskiej Spółki Wydawniczej, 1902.
Baśka, „Echo Pragi”, 1917, nr 17, s. 133 ; nr 18, s. 141.
Bez woli: powieść, „Bluszcz”, 1894, nr 14-23; nr 24; nr 25-40; nr 41; nr 42-52.
Bez woli: powieść, Warszawa, nakł. Księgarni Teodora Paprockiego i S-ki, 1896.
"Bo w świecie Ducha nie ma pożegnania", „Wędrowiec”, 1902, nr 17, s. 333; nr 18, s. 357; nr 20, s. 386; nr 21, s. 416-417; nr 23, s. 450-452; nr 25, s. 496-497; nr 26, s. 516-517.
Circulus vitiosus, „Wędrowiec”, 1903, nr 6, s. 112-113; nr 7, s. 136; nr 8, s. 148; nr 9, s. 169; nr 10; nr 11, 206-207.
Co będzie z naszego chłopca, Warszawa, Centnerszwer, 1896.
Co będzie z naszego chłopca ?: powieść, „Rodzina”, 1910, nr 1, s. 1-3; nr 2. s. 1-2; nr 3, s. 1-2.
Człowiek jest sobą... [inc.], [W:] Jednodniówka ku czci Juliusza Słowackiego, Kraków, Komitet Czytelni Akademickiej imienia Adama Mickiewicza, [1904], s. 101.
Dla idei, [W:] "Prawda" : książka zbiorowa dla uczczenia dwudziestopięcioletniej działalności Aleksandra Świętochowskiego 1870-1895, Lwów, Petersburg, Księgarnia H. Altenberga ; K. Grendyszyński, 1899, s. 157-163.
Dzieci cudowne: komedya w 4 aktach, [Rękopis] [ok. 1901].
Figle wojny, „Ekran i Scena”, 1923, nr 1/2, 3-7, 8/9-24/25.
Idylla starokawalerska, „Tygodnik Polski”, 1901, nr 29(42)-38(51).
„Jak ja się dawno nie modliłam.…“ nowela, „Praca”, 1902, nr 44, s. 1146-1147.
Jak ja się dawno nie modliłam: (nowela), „Dziennik Chicagowski” 1902, nr 274.
Jak sen: nowela, „Bluszcz” 1902, nr 30-33.
Jaskółka, „Ilustrowany Przegląd Teatralny”, 1920, nr 35 ; 40-41.
Kartki z życia, „Tygodnik Polski”, 1903, nr 40(53), s. 627-628 ; nr 41(54), s. 643-644.
Kędy droga?: powieść współczesna, „Bluszcz”, 1896, nr 1-28, nr 29, s. 228-230 ; nr 30-34.
Kędy Droga, Warszawa, Dubowski, 1898.
Komedya w komedyi: krotochwila w 1 akcie, [Rękopis] [1896].
Komedya w komedyi: komedya w jednym akcie, Warszawa, 1907.
Maryśka, „Prawda”, 1893, nr 5, s. 50-54; nr 6, s. 62-65; nr 7, s. 74-77; nr 8, s. 86-90.
Marzycielka: powieść współczesna, z przedm. T. Jeske-Choińskiego, Warszawa, [s.n.], 1900.
Na cmentarzu, „Bluszcz”, 1895, nr 9, s. 70.
Nic nowego: nowela, „Bluszcz”, 1891, nr 27, s. 216; nr 28, s. 222-223 ; nr 29, s. 230-231; nr 30, s. 238-240.
Nowele, Warszawa, druk. "Tygodnika Polskiego", 1904.
Nowelle i obrazki, Warszawa, nakładem Michała Glücksberga, 1894.
Papa czyta... : obrazek, „Bluszcz”, 1906, nr 24, s. 280.
Pieszczocha rodziny: powieść, „Bluszcz”, 1917, nr 1-24 ; 26-40 ; 42-49 ; 51-52.
Pomyłka Ewuni: szkic powieściowy, „Bluszcz”, 1892, nr 44, s. 350-352; nr 45, s. 358-359; nr 46, s. 366-368; nr 47, s. 374-376.
Stella Ogarkówna, „Wędrowiec”, 1901, nr 20-42.
Trzy chwile, „Bluszcz”, 1895, nr 17, s. 134-136; nr 18, s. 138-141; nr 19, s. 147-150; nr 20, s. 158-159; nr 21, s. 166-167.
W małym światku: humoreska, „Echo Pragi”,1916, nr 4-6, 9, 10.
W mieszczańskim gnieździe: powieść, T. 1., Warszawa, Gazeta Polska, 1899.
W mieszczańskim gnieździe: powieść, T. 2., Warszawa, Gazeta Polska, 1889.
W mieszczańskim gnieździe, „Dziennik Chicagowski”, 1909, nr 179-262.
W słoneczny dzień, „Dziennik Chicagowski”, 1904, nr 236.
W szponach: powieść, Warszawa; Kraków, G. Gebethner i Spółka, 1902.
W wagonie, „Kurjer Niedzielny”, 1898, nr 20, 21.
Wicher jęczy.... „Praca”, 1903, nr 9, s. 221-224.
Wróżba: nowela, „Bluszcz”, 1909, nr 14, s. 154-156; nr 15, s.163-164.
Z prądem fali: powieść, „Bluszcz”, 1903, nr 1-26; nr 27-46.
Z szarej przędzy, „Kurier Codzienny”, 1893, nr 8-14.
Za jaką cenę... : nowela, „Ziarno”, 1903, nr 23, s. 452-453 ; nr 24, s. 471-472.
Zakładka: obrazek, „Gazeta Narodowa”, 1897, nr 84, s. 3.; nr 86, s. 1; nr 87, s. 1.
Ze wspomnień Marcina Piątka, [W:] Miłość górala: obrazek dramatyczny w 3-ch odsłonach, Warszawa, "Tygodnik Polski", 1904, s. 51-77.
Zwyciężony. Obrazek sceniczny w jednym akcie, „Bluszcz”, 1895, nr 12, s. 92; nr 13, s. 103; nr 14, s. 110-111; nr 15, s. 119.
Małe formy literackie
"***" Poezja i proza, [W]: Album kobiece. Warszawa, Gebethner i Wolff, 1903, s. 21.
Inne utwory
Aktualna sprawa, „Bluszcz”, 1910, nr 1, s. 8.
Gdzieś ty był w szkołach mój Manocki?, [W:] Na Polską Macierz Szkolną: "jednodniówka", Warszawa, 3 maja 1917, [Warszawa, s.n.], 1917, s. 4-5.
"O byt i zdrowie pracownic warszawskich…", „Bluszcz”, 1902, nr 15, s. 176-177.
Ogródki dziecięce, „Bluszcz”, 1902, nr 28, s. 325-326.
Przyczyny i skutki, „Bluszcz”, 1902, nr 12, s. 140-142; nr 14, s. 157-159; nr 20, s. 232-233; nr 26, s. 301-302; nr 29, s. 338-340; nr 34, s. 401-403.
Slöjd jako czynnik wychowawczy, „Bluszcz”, 1902, nr 9, s. 97-98.
Towarzystwo ochrony kobiet, „Bluszcz”, 1902, nr 27, s. 317-318.
W sprawie maluczkich, „Bluszcz”, 1902, nr 45, s. 532-533.
Wychowanie podrzutków, „Kurier Codzienny”, 1893, nr 226.
Ziarenka gorczyczne, „Bluszcz”, 1902, nr 19, 217-218.
BIBLIOGRAFIA
[Bęczkowska Wanda Grot (1853-1925)], [W:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut T. 13, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe : A- F, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 234-235.
Budrewicz T., Miejsce na romans łaskawe, "Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo", 2014, no. 4(7), s. 209-225.
Budrewicz T., Portret zbiorowy żon niedobrych w powieści drugiej połowy XIX wieku. [W:] Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet, Seria II, Perspektywa polska, red. A. Janicka et.al., Białystok, Temida 2 2019, s. 49-64.
Bukowiński W., Polskie powieściopisarki, „Tygodnik Narodowy”, 1901, nr 39, s. 372-373; nr 40, s. 381-382.
Eremus K., Marzycielki i realistki w powieściach dla kobiet Wandy Grot-Bęczkowskiej, „Gazeta Kulturalna”, 2010,1(161), s. 8 - 9.
Kalinowska-Witek B., Wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym w poglądach pedagogów i publicystów wybranych czasopism Królestwa Polskiego z II połowy XIX i początków XX wieku, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, 2019, vol. 14, nr 3(53), s. 15-26. DOI: https://doi.org/10.35765/eetp.2019.1453.01
Karska E., Wanda Grot-Bęczkowska, „Praktyczna Pani”, 1936, nr 3, s. 5.
Korotyńska J., Korotyńska Wanda (1854-1925), [W:] Polski słownik biograficzny T. 14., Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969, s. 99.
Pochłódka A., Młodopolski romans popularny - kłopoty z teorią, ”Przestrzenie Teorii”, 2008, (9), s. 121-141. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2008.9.10
Rusticus I. [Tokarzewicz Józef], Wanda Grot-Bęczkowska. „Kędy droga?“ – [recenzja], „Ateneum”, 1898, t. 3, z.1-3, s. 164-168.
Samborska-Kukuć D., Wanda Grot-Bęczkowska (Korotyńska) – prolegomena biograficzne, [W:]Dziewiętnastowieczne pryncypia i marginalia literackie - studia, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020, s. 247-256.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. - 1970 r. T. 4, A-Ż : nazwiska., red. E. Jankowski. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996. s. 320.
Warpas-Świderska I., W szponach nałogu - hazardziści w wybranych powieściach Wandy Grot-Bęczkowskiej, [W:] Daję przecież cyrograf na duszę: mroczne sprawki w literaturze XIX i XX wieku, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2016, s. 83-92.
 |
|
Domena publiczna |
| STRONY INTERNETOWE |
Autorka biogramu: Barbara Bandzarewicz
Utwór udostępniony na licencji Creative Commons BY-NC Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne 4.0. Tekst licencji
